مادر متوفی چقدر ارث میبرد

سهم الارث مادر از فرزند متوفی بر اساس قانون مدنی ایران معمولاً یک ششم (۱/۶) از کل ترکه است، اما در برخی حالات خاص، می تواند به یک سوم (۱/۳) افزایش یابد و حتی اگر فرزند متوفی هیچ وارث دیگری نداشته باشد، تمامی ترکه به مادر می رسد.

فوت عزیزان، به ویژه فرزند، تجربه ای عمیق و اندوه بار است. در کنار این درد جانکاه، مسائل حقوقی مربوط به ارث و تقسیم ترکه نیز مطرح می شود که می تواند به پیچیدگی های عاطفی بیفزاید. قانون گذار در ایران برای هر یک از ورّاث سهم مشخصی را در نظر گرفته است و جایگاه مادر در این میان، به واسطه پیوند عمیق عاطفی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. درک صحیح قوانین ارث می تواند به مادران داغدار و سایر افراد درگیر در مسائل انحصار وراثت، کمک کند تا حقوق خود را بشناسند و از سردرگمی ها و اختلافات احتمالی جلوگیری نمایند.

این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به بررسی دقیق و شفاف سهم الارارث مادر از فرزند متوفی، بر اساس قانون مدنی ایران می پردازد. در ادامه تمامی حالات ممکن برای تقسیم ارث، از جمله حضور پدر، همسر، فرزندان دیگر، و حتی وجود حاجب توضیح داده می شود و برای روشن تر شدن هر سناریو، مثال های کاربردی نیز ارائه خواهد شد تا خوانندگان بتوانند درک کاملی از حقوق خود و خانواده شان در زمان مواجهه با مسئله ارث پیدا کنند.

مبانی حقوقی ارث و جایگاه مادر

نظام حقوقی هر جامعه ای پس از فوت یک شخص، سازوکاری برای انتقال اموال و حقوق مالی او به بازماندگانش پیش بینی می کند. این فرآیند که «ارث» نامیده می شود، با هدف حفظ حقوق ورّاث و جلوگیری از بی سروسامانی در اموال متوفی تدوین شده است. قانون مدنی ایران، با الهام از فقه اسلامی، به تفصیل به این موضوع پرداخته و ورّاث را بر اساس نسبت خویشاوندی با متوفی، در طبقات و درجات مختلفی طبقه بندی کرده است.

تعریف کوتاه ارث

ارث به معنای انتقال قهری (غیر ارادی) دارایی ها و تعهدات مالی یک شخص پس از فوت او به ورّاث قانونی اش است. این دارایی ها شامل اموال منقول (مانند پول، خودرو و جواهرات) و غیرمنقول (مانند زمین و ساختمان) می شود. ورّاث، افرادی هستند که قانون گذار حق وراثت را برای آن ها به رسمیت شناخته و در زمان فوت متوفی، زنده بوده اند (مگر در مورد حمل که شرایط خاص خود را دارد). هدف از تقسیم ارث، تعیین سهم هر وارث از ترکه (مجموع اموال باقی مانده از متوفی) است تا از هرگونه تضییع حق و بروز اختلاف پیشگیری شود.

طبقات و درجات ارث

قانون مدنی ایران ورّاث را به سه طبقه اصلی تقسیم می کند که هر طبقه تا زمانی که حتی یک نفر از ورّاث آن زنده باشد، مانع از ارث بردن ورّاث طبقات بعدی می شود. مادر، به عنوان یکی از مهم ترین ورّاث، همواره در طبقه اول جای دارد:

1. طبقه اول: شامل پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوادگان) است. در این طبقه، مادر از ورّاث دائمی و بدون مانع محسوب می شود و همیشه سهم خود را از ارث فرزندش می برد.
2. طبقه دوم: شامل اجداد (پدرِ پدر، مادرِ مادر، و غیره)، برادر و خواهر و اولاد آن هاست.
3. طبقه سوم: شامل اعمام (عموها و عمه ها)، اخوال (دایی ها و خاله ها) و اولاد آن هاست.

همسر متوفی (زوج یا زوجه) در هیچ یک از این طبقات قرار نمی گیرد، بلکه به عنوان یک وارث باسوگ همیشه در کنار ورّاث نسبی، سهم خود را دریافت می کند.

مفاهیم فرض و رد در ارث

در نظام حقوقی ارث ایران، دو مفهوم کلیدی به نام فرض و رد نقش مهمی در تعیین سهم ورّاث، به ویژه مادر، ایفا می کنند:

• فرض: به سهمی اطلاق می شود که قانون گذار برای برخی از ورّاث به صورت قطعی و مشخص تعیین کرده است؛ مانند یک دوم (۱/۲)، یک چهارم (۱/۴)، یک هشتم (۱/۸)، یک سوم (۱/۳)، و یک ششم (۱/۶). مادر در بسیاری از حالات، دارای فرض است.
• رد: اگر پس از کسر فروض ورّاث، مقداری از ترکه باقی بماند و ورّاث صاحب رد نیز وجود داشته باشند، این باقی مانده (زیاده) به نسبت فرض هایشان به آن ها برگردانده می شود. مادر در بعضی از حالات، وارث به فرض و رد است و در برخی حالات به دلیل وجود حاجب یا اولاد پسر، از حق رد محروم می شود.

آگاهی از مفاهیم فرض و رد، برای درک چگونگی محاسبه دقیق سهم الارث مادر ضروری است، زیرا این دو مفهوم به طور مستقیم بر میزان نهایی سهم او تأثیر می گذارند.

سهم الارث مادر از فرزند متوفی در حالات مختلف (شرح کامل و مثال)

سهم الارث مادر از فرزند متوفی، بسته به حضور یا عدم حضور سایر ورّاث، تفاوت های اساسی دارد. در این بخش، تمامی حالات ممکن به تفصیل بررسی و برای هر مورد، مثالی کاربردی ارائه خواهد شد.

مادر به عنوان تنها وارث

در شرایطی که فرزند متوفی هیچ وارث دیگری از هیچ یک از طبقات ارث (مانند پدر، همسر، اولاد، خواهر و برادر) نداشته باشد، تمام ترکه به مادر می رسد. این حالت نشان دهنده جایگاه ویژه مادر در قانون ارث است.

مثال: فرض کنید فرزندی فوت کرده و تنها بازمانده او مادرش است. هیچ پدر، همسر، فرزند یا خواهر و برادری ندارد. در این صورت، اگر ترکه متوفی ۱۰۰ میلیون تومان باشد، تمامی این ۱۰۰ میلیون تومان به مادر او می رسد.

سهم مادر در صورت وجود پدر متوفی (و عدم وجود اولاد)

اگر فرزند متوفی هیچ اولاد (فرزندی) نداشته باشد، اما پدرش در قید حیات باشد، سهم مادر متفاوت خواهد بود. در این حالت، سهم مادر از ترکه، یک سوم و سهم پدر، دو-سوم از ترکه است.

مثال: فرزندی مجرد و بدون اولاد فوت می کند. ورّاث او فقط پدر و مادرش هستند. اگر ترکه متوفی ۹۰ میلیون تومان باشد، مادر یک سوم (۳۰ میلیون تومان) و پدر دو-سوم (۶۰ میلیون تومان) از این مبلغ را به ارث می برند.

مادر، پدر و همسر متوفی (متوفی زن)

در صورتی که متوفی زن باشد و ورّاث او شامل مادر، پدر و همسرش (شوهر) باشند و فرزندی نیز وجود نداشته باشد، ابتدا سهم همسر جدا می شود و سپس باقی مانده بین پدر و مادر تقسیم می گردد.

مثال: زنی فوت کرده و ورّاث او شوهر، پدر و مادرش هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است. ابتدا سهم شوهر که یک دوم (۱/۲) از کل ترکه است، یعنی ۶۰ میلیون تومان، جدا می شود. باقی مانده ترکه (۶۰ میلیون تومان) بین پدر و مادر تقسیم می شود؛ مادر یک سوم (۲۰ میلیون تومان) و پدر دو-سوم (۴۰ میلیون تومان) را به ارث می برند.

مادر، پدر و همسر متوفی (متوفی مرد)

اگر متوفی مرد باشد و ورّاث او شامل مادر، پدر و همسرش (زوجه) باشند و فرزندی نیز وجود نداشته باشد، ابتدا سهم همسر جدا می شود و سپس باقی مانده بین پدر و مادر تقسیم می گردد.

مثال: مردی فوت کرده و ورّاث او همسر (زوجه)، پدر و مادرش هستند. ترکه متوفی ۸۰ میلیون تومان است. ابتدا سهم همسر که یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه است، یعنی ۲۰ میلیون تومان، جدا می شود. باقی مانده ترکه (۶۰ میلیون تومان) بین پدر و مادر تقسیم می شود؛ مادر یک سوم (۲۰ میلیون تومان) و پدر دو-سوم (۴۰ میلیون تومان) را به ارث می برند.

سهم مادر در صورت وجود اولاد (فرزندان) متوفی

وجود فرزندان برای متوفی، سهم الارث مادر را به یک ششم (۱/۶) کاهش می دهد. در این حالت، دیگر حق رد برای مادر وجود نخواهد داشت.

مادر و یک فرزند دختر

اگر متوفی یک فرزند دختر و مادر داشته باشد، سهم مادر یک ششم و سهم دختر یک دوم است. باقی مانده ترکه به نسبت فرض بین مادر و دختر رد می شود.

مثال: فرزندی فوت کرده و ورّاث او مادر و یک دختر هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است.

1. سهم مادر (۱/۶) = ۲۰ میلیون تومان.
2. سهم دختر (۱/۲) = ۶۰ میلیون تومان.

مجموع فروض = ۲۰ + ۶۰ = ۸۰ میلیون تومان.
باقی مانده ترکه = ۱۲۰ – ۸۰ = ۴۰ میلیون تومان.
این ۴۰ میلیون تومان به نسبت فروض (۱/۶ برای مادر و ۱/۲ برای دختر) بین آن ها تقسیم می شود. نسبت فروض ۱:۳ (۲۰ میلیون به ۶۰ میلیون) است. بنابراین، مادر ۱/۴ از ۴۰ میلیون (۱۰ میلیون تومان) و دختر ۳/۴ از ۴۰ میلیون (۳۰ میلیون تومان) را دریافت می کنند.
در نهایت، سهم مادر = ۲۰ + ۱۰ = ۳۰ میلیون تومان.
سهم دختر = ۶۰ + ۳۰ = ۹۰ میلیون تومان.

مادر و چند فرزند دختر

در صورتی که متوفی چند فرزند دختر (دو یا بیشتر) و مادر داشته باشد، سهم مادر یک ششم و سهم دختران دو-سوم است. باقی مانده ترکه به نسبت فرض بین مادر و دختران رد می شود.

مثال: فرزندی فوت کرده و ورّاث او مادر و دو دختر هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است.

1. سهم مادر (۱/۶) = ۲۰ میلیون تومان.
2. سهم دو دختر (۲/۳) = ۸۰ میلیون تومان.

مجموع فروض = ۲۰ + ۸۰ = ۱۰۰ میلیون تومان.
باقی مانده ترکه = ۱۲۰ – ۱۰۰ = ۲۰ میلیون تومان.
این ۲۰ میلیون تومان به نسبت فروض (۱/۶ برای مادر و ۲/۳ برای دختران) بین آن ها تقسیم می شود. نسبت فروض ۱:۴ (۲۰ میلیون به ۸۰ میلیون) است. بنابراین، مادر ۱/۵ از ۲۰ میلیون (۴ میلیون تومان) و دختران ۴/۵ از ۲۰ میلیون (۱۶ میلیون تومان) را دریافت می کنند.
در نهایت، سهم مادر = ۲۰ + ۴ = ۲۴ میلیون تومان.
سهم هر دختر = (۸۰ + ۱۶) / ۲ = ۴۸ میلیون تومان.

مادر و یک فرزند پسر

اگر متوفی یک فرزند پسر و مادر داشته باشد، سهم مادر یک ششم است. باقی مانده ترکه (پس از کسر سهم مادر) تماماً به پسر می رسد و به مادر چیزی رد نمی شود.

مثال: فرزندی فوت کرده و ورّاث او مادر و یک پسر هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است.

1. سهم مادر (۱/۶) = ۲۰ میلیون تومان.
2. سهم پسر = باقی مانده ترکه (۱۲۰ – ۲۰) = ۱۰۰ میلیون تومان.

در این حالت، به دلیل وجود پسر، حق رد برای مادر وجود ندارد.

مادر و فرزندان پسر و دختر

در صورتی که متوفی هم فرزند پسر و هم فرزند دختر و نیز مادر داشته باشد، سهم مادر یک ششم است. باقی مانده ترکه (پس از کسر سهم مادر) بین پسران و دختران به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می شود و به مادر چیزی رد نمی شود.

مثال: فرزندی فوت کرده و ورّاث او مادر، یک پسر و یک دختر هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است.

1. سهم مادر (۱/۶) = ۲۰ میلیون تومان.

باقی مانده ترکه = ۱۲۰ – ۲۰ = ۱۰۰ میلیون تومان.
این ۱۰۰ میلیون تومان بین پسر و دختر به نسبت ۲:۱ تقسیم می شود.
(۱۰۰ / (۲+۱)) * ۲ = ۶۶.۶۷ میلیون تومان برای پسر.
(۱۰۰ / (۲+۱)) * ۱ = ۳۳.۳۳ میلیون تومان برای دختر.

سهم مادر در صورت وجود حاجب (خواهر و برادر متوفی)

یکی از پیچیدگی های مهم در تقسیم ارث، مفهوم حاجب است. حاجب به معنای مانع شدن یک وارث از ارث بردن وارث دیگر است. در مورد مادر، حاجب نقصان می تواند باعث کاهش سهم او شود. یعنی وجود برخی از خویشاوندان متوفی (در این مورد، خواهر و برادر او) می تواند سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش دهد و او را از حق رد نیز محروم کند.

توضیح مفهوم حاجب

حاجب در ارث دو نوع است: حاجب حرمان (کلاً مانع از ارث بردن) و حاجب نقصان (باعث کاهش سهم). برای مادر، فقط حاجب نقصان مطرح است. حاجب نقصان برای مادر، خواهر و برادران متوفی هستند که در شرایط خاصی باعث کاهش سهم مادر می شوند. این خواهر و برادران، خودشان از متوفی ارث نمی برند (زیرا مادر در طبقه اول است و مانع طبقه دوم می شود)، اما وجود آن ها بر سهم مادر تأثیر می گذارد.

شرایط وجود حاجب

برای اینکه خواهر و برادر متوفی بتوانند حاجب مادر محسوب شوند و سهم او را کاهش دهند، باید شرایط زیر هم زمان وجود داشته باشند:

1. تعداد: حداقل دو برادر، یا یک برادر و دو خواهر، یا چهار خواهر باشند.
2. نسبت خویشاوندی: این خواهر و برادران باید ابوینی (از یک پدر و مادر مشترک) یا ابی (از پدر مشترک) باشند. خواهر و برادر امّی (از مادر مشترک) حاجب مادر محسوب نمی شوند.
3. وجود پدر متوفی: پدر متوفی نیز باید در قید حیات باشد.

تاثیر حاجب بر سهم مادر

در صورت وجود حاجب با شرایط ذکر شده، سهم مادر از یک سوم (یا یک سوم + رد) به یک ششم کاهش می یابد و دیگر چیزی از ماترک به او رد نمی شود.

مثال: فرزندی فوت کرده و ورّاث او مادر، پدر، و سه برادر ابوینی (حاجب) هستند. ترکه متوفی ۱۲۰ میلیون تومان است.

1. در حالت عادی (بدون حاجب)، مادر ۱/۳ (۴۰ میلیون) و پدر ۲/۳ (۸۰ میلیون) می برد.
2. اما با وجود حاجب (سه برادر)، سهم مادر به ۱/۶ (۲۰ میلیون) کاهش می یابد.
3. باقی مانده ترکه (۱۲۰ – ۲۰ = ۱۰۰ میلیون تومان) به پدر می رسد.

در این حالت، برادران خودشان ارث نمی برند، اما وجودشان باعث کاهش سهم مادر شده است.

سهم مادر در صورت وجود همسر و اولاد متوفی (سناریوهای متاهل)

وقتی فرزند متوفی متاهل بوده و همسر و اولاد داشته باشد، ترکیب ورّاث پیچیده تر می شود. در این موارد، سهم همسر ثابت است و سهم مادر نیز یک ششم خواهد بود.

متوفی مرد

اگر متوفی مرد باشد، ورّاث او شامل مادر، همسر (زوجه)، و فرزند/فرزندان (پسر یا دختر یا هر دو) هستند.

• مادر، همسر، فرزند (پسر/دختر/پسر و دختر): سهم مادر یک ششم (۱/۶) و سهم همسر یک هشتم (۱/۸) از ترکه است. باقی مانده ترکه به فرزند یا فرزندان می رسد.

مثال: مردی فوت کرده و ورّاث او مادر، همسر، و یک دختر هستند. ترکه متوفی ۲۴۰ میلیون تومان است.

1. سهم همسر (۱/۸) = ۳۰ میلیون تومان.
2. سهم مادر (۱/۶) = ۴۰ میلیون تومان.

مجموع فروض = ۳۰ + ۴۰ = ۷۰ میلیون تومان.
باقی مانده ترکه (۲۴۰ – ۷۰ = ۱۷۰ میلیون تومان) به دختر می رسد.

متوفی زن

اگر متوفی زن باشد، ورّاث او شامل مادر، شوهر (زوج)، و فرزند/فرزندان (پسر یا دختر یا هر دو) هستند.

• مادر، شوهر، فرزند (پسر/دختر/پسر و دختر): سهم مادر یک ششم (۱/۶) و سهم شوهر یک چهارم (۱/۴) از ترکه است. باقی مانده ترکه به فرزند یا فرزندان می رسد.

مثال: زنی فوت کرده و ورّاث او مادر، شوهر، و یک پسر هستند. ترکه متوفی ۲۴۰ میلیون تومان است.

1. سهم شوهر (۱/۴) = ۶۰ میلیون تومان.
2. سهم مادر (۱/۶) = ۴۰ میلیون تومان.

مجموع فروض = ۶۰ + ۴۰ = ۱۰۰ میلیون تومان.
باقی مانده ترکه (۲۴۰ – ۱۰۰ = ۱۴۰ میلیون تومان) به پسر می رسد.

نکات تکمیلی و سوالات پرتکرار

در کنار حالات اصلی تقسیم ارث، پرسش های دیگری نیز در مورد سهم الارث مادر مطرح می شود که در این بخش به آن ها پرداخته خواهد شد تا ابهامات موجود به طور کامل رفع گردند.

تکلیف سهم الارث مادر پس از فوت خودش

بر اساس ماده ۸۷۵ قانون مدنی، شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است…. این قاعده بدین معناست که اگر مادری پیش از فرزند خود فوت کند، هیچ ارثی از او نخواهد برد، چرا که در زمان فوت فرزند در قید حیات نبوده است.

اما اگر مادر پس از فرزندش فوت کند، سهم الارثی که از فرزندش به او تعلق گرفته بود، وارد ترکه خود مادر می شود. به عبارت دیگر، آن سهم از اموال فرزند که به مادر رسیده، اکنون بخشی از دارایی های مادر محسوب شده و پس از فوت مادر، طبق قانون ارث بین ورّاث خود مادر (مثلاً سایر فرزندان یا همسر مادر) تقسیم خواهد شد. این مسئله نشان می دهد که حق وراثت به محض فوت مورث ایجاد می شود و حتی اگر وارث پس از آن فوت کند، سهمش به ورّاث خودش منتقل می گردد.

مثال: فرزندی فوت می کند و سهم مادرش از ترکه او، ۵۰ میلیون تومان تعیین می شود. یک ماه بعد، مادر نیز فوت می کند. در این حالت، این ۵۰ میلیون تومان به عنوان بخشی از دارایی های مادر متوفی، بین ورّاث قانونی خود مادر (که ممکن است شامل همسر و دیگر فرزندان او باشند) تقسیم خواهد شد.

سهم مادر از حقوق بازنشستگی یا مستمری فرزند فوت شده

تفاوت مهمی بین ترکه (ماترک ارثی) و حقوق بازنشستگی یا مستمری فرزند فوت شده وجود دارد. حقوق بازنشستگی یا مستمری، جزو ترکه متوفی محسوب نمی شود و تقسیم آن تابع قوانین و مقررات تأمین اجتماعی است، نه قانون مدنی. بنابراین، سهم مادر از حقوق فرزند فوت شده، شرایط متفاوتی دارد و به قانون تأمین اجتماعی وابسته است.

بر اساس قانون تأمین اجتماعی، در صورتی که مادرِ متوفی شرایط خاصی را داشته باشد، می تواند از مستمری فرزندش بهره مند شود. این شرایط معمولاً شامل موارد زیر است:

1. تحت تکفل بودن: مادر باید در زمان حیات فرزند، تحت تکفل او بوده باشد.
2. سن بالا یا از کارافتادگی: مادر باید حداقل ۵۵ سال سن داشته باشد، یا اینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی، از کارافتاده کلی محسوب شود.
3. عدم دریافت مستمری دیگر: مادر نباید مستمری دیگری (مانند مستمری از کارافتادگی یا بازنشستگی خودش) دریافت کند.

در صورت احراز این شرایط، مادر می تواند از مستمری فرزندش بهره مند شود. میزان سهم مادر از این مستمری معمولاً ۲۰ درصد از مجموع مستمری است که به بازماندگان تعلق می گیرد. این پرداخت ها تا زمانی که مادر شرایط لازم را داشته باشد، ادامه خواهد یافت.

مثال: فرزندی که کارمند رسمی سازمان تأمین اجتماعی بوده، فوت می کند. مادر او ۵۸ ساله و تحت تکفل فرزندش بوده و هیچ مستمری دیگری دریافت نمی کند. در این صورت، مادر می تواند درخواست دریافت مستمری بازماندگان را از سازمان تأمین اجتماعی ارائه دهد و سهم خود را (۲۰ درصد) دریافت کند.

اهمیت انحصار وراثت

انحصار وراثت، فرآیندی قانونی است که طی آن، ورّاث قانونی متوفی و میزان سهم الارث هر یک از آن ها به طور رسمی مشخص می شود. این فرآیند از طریق دادگاه یا شورای حل اختلاف (بسته به ارزش ترکه) انجام می گیرد و نتیجه آن، صدور گواهی انحصار وراثت است. برای احقاق حقوق تمامی ورّاث، از جمله مادر، و امکان هرگونه نقل و انتقال اموال متوفی، اخذ این گواهی ضروری است. بدون گواهی انحصار وراثت، هیچ بانکی اجازه برداشت از حساب متوفی را نمی دهد و هیچ اداره ثبت اسناد و املاکی، سند ملکی را به نام ورّاث منتقل نخواهد کرد.

مشاوره با وکیل متخصص

مسائل مربوط به ارث، به ویژه با توجه به ترکیب های مختلف ورّاث، وجود حاجب ها، و تفاوت بین ترکه و مستمری، می تواند بسیار پیچیده و گیج کننده باشد. خطاهای کوچک در محاسبه سهم الارث یا عدم آگاهی از جزئیات قانونی می تواند منجر به تضییع حقوق ورّاث یا بروز اختلافات طولانی مدت در خانواده شود. از این رو، توصیه اکید می شود که در تمامی مراحل مربوط به تقسیم ارث و انحصار وراثت، با یک وکیل متخصص در امور ارث مشورت شود. وکلای مجرب می توانند با ارائه راهنمایی های دقیق، از حقوق موکلین خود دفاع کرده و فرآیند تقسیم ارث را به صورتی عادلانه و قانونی به انجام رسانند.

حالت تقسیم ارث	سهم مادر	سایر وراث	مثال (ترکه ۱۲۰ میلیون تومان)
مادر تنها وارث	تمام ترکه	ندارد	۱۲۰ میلیون تومان
مادر و پدر (بدون اولاد)	۱/۳	پدر ۲/۳	مادر ۴۰ میلیون، پدر ۸۰ میلیون
مادر و یک دختر (بدون پدر)	۱/۶ + رد (۱/۴ باقی مانده)	دختر ۱/۲ + رد (۳/۴ باقی مانده)	مادر ۳۰ میلیون، دختر ۹۰ میلیون
مادر و چند دختر (بدون پدر)	۱/۶ + رد (۱/۵ باقی مانده)	دختران ۲/۳ + رد (۴/۵ باقی مانده)	مادر ۲۴ میلیون، هر دختر ۴۸ میلیون (در صورت وجود دو دختر)
مادر و یک پسر (بدون پدر)	۱/۶	پسر مابقی (۵/۶)	مادر ۲۰ میلیون، پسر ۱۰۰ میلیون
مادر، پسر و دختر (بدون پدر)	۱/۶	پسر و دختر مابقی (پسر ۲ برابر دختر)	مادر ۲۰ میلیون، پسر ۶۶.۶۷ میلیون، دختر ۳۳.۳۳ میلیون (در صورت یک پسر و یک دختر)
مادر، پدر و حاجب (بدون اولاد)	۱/۶ (به دلیل حاجب)	پدر مابقی	مادر ۲۰ میلیون، پدر ۱۰۰ میلیون (در صورت وجود حاجب)
مادر، همسر و فرزندان (متوفی مرد)	۱/۶	همسر ۱/۸، فرزندان مابقی	مادر ۴۰ میلیون، همسر ۳۰ میلیون، فرزندان ۱۷۰ میلیون (در صورت یک دختر)
مادر، شوهر و فرزندان (متوفی زن)	۱/۶	شوهر ۱/۴، فرزندان مابقی	مادر ۴۰ میلیون، شوهر ۶۰ میلیون، فرزندان ۱۴۰ میلیون (در صورت یک پسر)

نتیجه گیری

مسئله سهم الارث مادر از فرزند متوفی، از جمله مسائل حساس و مهم در نظام حقوقی ایران است که جنبه های عاطفی و حقوقی عمیقی را در بر می گیرد. همانطور که بررسی شد، قانون مدنی ایران جایگاه ویژه ای برای مادر قائل است و او را همواره در طبقه اول ورّاث قرار می دهد. میزان سهم الارث مادر بسته به حضور یا عدم حضور پدر، همسر، و فرزندان دیگر متوفی متغیر است. این سهم می تواند از یک ششم در صورت وجود اولاد، تا یک سوم در صورت عدم وجود اولاد و تنها بودن پدر و مادر، و حتی تمامی ترکه در صورت نبود هیچ وارث دیگری، متفاوت باشد.

همچنین، نقش «حاجب» (خواهر و برادر متوفی) در کاهش سهم مادر به یک ششم، و تفاوت حقوق بازنشستگی با ترکه ارثی، نکات کلیدی دیگری هستند که درک آن ها برای هر ذینفعی ضروری است. از آنجا که قوانین ارث دارای جزئیات و پیچیدگی های فراوانی هستند و هر خطا در تفسیر یا اجرای آن ها می تواند پیامدهای جدی داشته باشد، تأکید می شود که در مواجهه با پرونده های ارثی، حتماً از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص در امور ارث بهره مند شوید. این آگاهی و پشتیبانی حقوقی، به شما کمک خواهد کرد تا در این مسیر دشوار، حقوق خود و خانواده تان را به طور کامل احقاق کنید و از بروز مشکلات و اختلافات احتمالی جلوگیری نمایید.