برنامه های حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات وحش – خبرگزاری راکو | اخبار ایران و جهان

به گزارش خبرگزاری راکو، سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: حفظ ذخایر ژنتیکی در حوزه های مختلف به ویژه حفاظت از تنوع زیستی، سلامت و بهداشت، امنیت اقتصادی و امنیت غذایی اهمیت ویژه ای دارد.

حداقل 40 درصد اقتصاد جهان و 80 درصد نیازهای بشر وابسته به ذخایر ژنتیکی و مشتقات زیستی است. در عصر حاضر، افزایش جمعیت جهان، افزایش خطرات محیط زیستی مانند افزایش دمای کره زمین و تشدید خشکسالی ها و شیوع بیماری های نوپدید و واگیردار و دیگر موارد مشابه، امنیت غذایی، سلامت و بهداشت جامعه را به شدت تهدید می کنند. از این رو بدون شک یکی از راه های اصلی برون رفت از این بحران های جدی، توجه به ظرفیت ها و قابلیت های ذخایر ژنتیکی است.

تنوع ذخایر ژنتیکی و زیستی یک کشور می تواند توانایی مقابله در برابر تهدیدات زیستی را افزایش دهد. در حقیقت، هر چه تنوع درون گونه ای و برون گونه ای بیشتر باشد، احتمال وجود صفات و ویژگی های خاص برای تحمل شرایط سخت آتی بیشتر خواهد بود.

علاوه بر کاربرد رویکردهای ژنتیکی در حفاظت از گونه های بومی / اندمیک و در خطر انقراض یک کشور، کشف و شناخت ویژگی های ژنومی گونه های بیگانه مهاجم، به عنوان یکی از پنج عامل اصلی تهدید تنوع زیستی جهان، اهمیت زیادی داشته و نقش مهمی در پیش بینی درست رفتار تهاجمی این گونه های بیگانه دارد. برای مثال، تاکنون، ژنوم بیش از 100 گونه بیگانه مهاجم توالی یابی شده و در پایگاه های داده ای تخصصی به ثبت رسیده اند.

با توجه به اهمیت موضوع، به تازگی، پایگاه داده ای تهاجم (InvasionDB)، به عنوان یک پایگاه داده ای ژنوم گونه های بیگانه مهاجم معرفی شده است. در این زمینه، نمونه برداری دی ان ای محیطی (Environmental DNA یا eDNA)، از یک سو به عنوان یک ابزار بسیار ارزشمند به منظور حفاظت از گونه های در خطر انقراض به شمار می رود و از سوی دیگر یک ابزار مهم در پایش و واکنش سریع در برابر معرفی گونه های بیگانه مهاجم است. بنابراین، توجه به جنبه های مختلف و استفاده از ابزارها و فناوری های نوین در حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور اهمیت ویژه ای دارد.

کشور ایران به دلیل شرایط جغرافیایی و موقعیت استراتژیک در بین زون های زیست جغرافیایی جهان، برخورداری از تنوع اقلیمی، پوشش دادن دو گستره بزرگ از کانون های داغ تنوع زیستی جهان (مناطق دارای تنوع زیستی قابل توجه در سطح جهان)، وجود منابع آبی عظیم دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، از ذخایر ژنتیکی خیره کننده ای برخوردار است. به رغم برخی کمبودها، با توجه به ذخایر ژنتیکی غنی کشور در صورت مدیریت و بهره مندی صحیح از فناوری های نوین و هماهنگی و همکاری متقابل بین دستگاه های مسیول، فرصتی مناسب برای حفاظت و بهره برداری پایدار از این ذخایر ارزشمند را خواهیم داشت.

اولین گام در حفاظت از منابع و دارایی های زیستی، کسب شناخت کمی و کیفی مناسب از این دارایی ها است. به عنوان مثال، باید بدانیم که ذخایری ژنتیکی کشور دارای چه ویژگی هایی هستند؟ پراکنش جغرافیایی ذخایر ژنتیکی کشور چگونه است؟ علی رغم تلاش های گسترده ای که تاکنون صورت گرفته است، هنوز شناخت مدونی از موجودی ذخایر ژنتیکی کشور وجود ندارد.

یکی دیگر از گام های اساسی در زمینه حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور، تدوین و تصویب قوانین و مقررات مناسب است که در این خصوص قانون حفاظت و بهره برداری از منابع ژنتیکی کشور در سال 1397 ابلاغ شده است. حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات وحش به استناد قوانین و اسناد بالادستی، از جمله قانون یاد شده، یکی از وظایف مهم سازمان حفاظت محیط زیست محسوب می شود. شناسایی، نگهداری، ثبت، پایش و احیای منابع ژنتیکی حیات وحش کشور و دانش سنتی مرتبط با آن، استیفای حقوق ملی و صیانت از آن در سطح داخلی و بین المللی، ارتقای آگاهی های عمومی و دانش تخصصی مربوط، شناسایی عوامل تهدید کننده، پیشگیری و به حداقل رساندن تهدیدهای متوجه ذخایر ژنتیکی حیات وحش کشور از جمله وظایف قانونی سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه حفاظت از منابع ژنتیکی حیات وحش کشور هستند. در همین راستا و به منظور انجام تکالیف قانونی سازمان به نحو مطلوب، اقدامات ذیل در دستور کار قرار دارد:

– تجدیدنظر و به روز رسانی در برنامه ریزی های بانک ژن ستاد و شش بانک ژن استانی به عنوان بانک های ژن موازی و ارتقای کمی و کیفی آنها

– تدوین، به روز رسانی و ابلاغ دستورالعمل های مرتبط با قوانین و اسناد بالادستی

– تهیه نقشه ژنتیکی گونه های در تهدید حیات وحش کشور

– غنی سازی بانک های ژن از نظر تعداد و پراکنش جغرافیایی نمونه های زیستی و غنای گونه ای

– فراهم نمودن زیرساخت های لازم جهت ایجاد و تکمیل سامانه های اطلاعاتی، به منظور ساماندهی داده ها و اطلاعات منابع ژنتیکی در حوزه حیات وحش

– برنامه ریزی و اقدام در خصوص استفاده از فناوری ها و رویکردهای نوین در حفاظت و مدیریت ذخایر ژنتیکی نظیر کاربرد هوش مصنوعی

– ارزیابی و اقدام در زمینه فراهم نمودن زیرساخت های لازم به منظور ایجاد بانک سلولی گونه های در معرض خطر در سازمان حفاظت محیط زیست

– تنویر افکار عمومی و تقویت دانش تخصصی در زمینه حفاظت از ذخایر ژنتیکی حیات وحش

– تقویت ارتباط با سازمان های مسیول، دانشگاه ها، انجمن ها و مراکز علمی پژوهشی در زمینه حفاظت و مدیریت ذخایر ژنتیکی حیات وحش

با توجه به جایگاه مهم ذخایر ژنتیکی در توسعه و تعالی کشور و مسوولیت سنگین ما در برابر نیازهای حیاتی نسل های امروز و آینده، همکاری و تعامل تمام دستگاه های ذیربط در حفاظت و پاسداری از این نعمت های الهی بسیار حایز اهمیت است.