نیایشگاه چغازنبیل، خوزستان، سال ۱۹۷۹

نیایشگاه چغازنبیل، یکی از باشکوه ترین یادگارهای تمدن ایلام و نخستین اثر ایرانی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی به فهرست میراث جهانی یونسکو پیوست و این افتخار را برای خوزستان به ارمغان آورد. این بنای عظیم، سال ها زیر تپه ای گلی خفته بود تا بار دیگر شکوه خود را به جهانیان نشان دهد.

تصور کنید در دشتی وسیع و گرم، سازه ای عظیم و پلکانی از خشت و آجر سر بر آسمان کشیده است؛ بنایی که نه تنها نمادی از نبوغ معماری دوران خود است، بلکه داستانی سه هزارساله از تمدن، اعتقادات و حیات یک ملت را در دل خود پنهان کرده. نیایشگاه چغازنبیل، این میراث بی بدیل بشری، از همان نگاه اول، حس شگفتی و احترام را در دل هر بیننده ای می نشاند. بازدید از این زیگورات کهن، همچون سفری است به گذشته های دور، به زمانی که ایلامیان بر این سرزمین حکمرانی می کردند و با دستان هنرمند خود، چنین اثر ماندگاری را خلق کردند. این مقاله، دعوتی است به کشف لایه های پنهان این گنجینه تاریخی و درک جایگاه یگانه آن در تاریخ ایران و جهان.

چغازنبیل کجاست؟ در قلب دشت های خوزستان

برای رسیدن به این یادگار باستانی، باید راهی استان گرم و مهمان نواز خوزستان شد. زیگورات چغازنبیل، در جنوب غربی ایران، در شهرستان شوش و در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه قرار گرفته است. این بنا در حدود ۳۵ کیلومتری غرب شهر تاریخی شوشتر و ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده است. با اینکه از شوشتر نزدیک تر به نظر می رسد، اما به دلیل عبور رودخانه دز، که مرز طبیعی این دو شهرستان محسوب می شود، در تقسیمات کشوری جزء شهرستان شوش به شمار می آید. مسیر دسترسی به چغازنبیل از طریق جاده اهواز به شوش امکان پذیر است و همچنین از جاده شوشتر به هفت تپه (جاده کشت و صنعت کارون) نیز می توان به آن رسید.

محیط طبیعی اطراف چغازنبیل، دشتی وسیع و هموار است که زمانی سرشار از زندگی و تمدن بود. انتخاب این موقعیت استراتژیک در نزدیکی رودخانه دز، نه تنها دسترسی به آب شیرین را فراهم می کرد، بلکه از نظر کشاورزی و آبادانی نیز بسیار حائز اهمیت بوده است. این زیگورات در میان مجموعه ای باستانی قرار دارد که بقایای آن، حکایت از یک شهر کامل و پویا در دل تمدن ایلام می کند. دشت های سرسبز خوزستان در فصول سرد و مرطوب، منظره ای زیبا و چشم نواز به این مجموعه می بخشند که تماشای شکوه باستانی در کنار طراوت طبیعت، تجربه ای بی نظیر برای هر بازدیدکننده رقم می زند.

از تپه سبدی تا شهر اونتاش: معنای نام ها

نام چغازنبیل خود گواه تاریخ پنهان این بناست. در زبان محلی لری، چُغا به معنای تپه و زنبیل به معنای سبد است. پیش از آنکه این بنای عظیم از دل خاک سر برآورد، به دلیل شکل ظاهری اش که تپه ای مدور و سبدی شکل به نظر می رسید، مردم محلی این نام را بر آن نهاده بودند. این نام ساده، خود داستانی از قرن ها مدفون ماندن و سپس کشف دوباره را بازگو می کند.

اما نام اصلی و باستانی این شهر و نیایشگاه، دوراونتاش یا آل اونتاش ناپیریشا بوده است که در زبان ایلامی به معنای شهر اونتاش یا قلعه اونتاش است. این نام از اونتاش ناپیریشا (اونتاش گال)، پادشاه قدرتمند ایلامی و سازنده این بنا گرفته شده است. او این شهر مذهبی را برای ستایش دو ایزد بزرگ ایلامی، اینشوشیناک (نگهبان شهر شوش) و ناپیریشا (ایزد بزرگ انشان) بنا کرد. انتخاب نام دوراونتاش به وضوح نشان می دهد که این پادشاه، این مکان را نه تنها یک مرکز مذهبی، بلکه نمادی از قدرت و نفوذ خود می دانسته است. این تناقض میان نام محلی و نام باستانی، لایه های بیشتری به روایت تاریخی چغازنبیل می افزاید و عمق تمدن ایلام را به نمایش می گذارد.

شکوه ایلامی و زخم های آشور: تاریخچه نیایشگاه

ساخت نیایشگاه چغازنبیل به حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی گردد، زمانی که تمدن ایلام در اوج قدرت و شکوه خود قرار داشت. اونتاش ناپیریشا، پادشاه ایلامی، با هدف ایجاد یک مرکز مذهبی بزرگ و منحصربه فرد، شهری آئینی را در این منطقه بنا نهاد. این شهر قرار بود نمادی از قدرت معنوی و سیاسی ایلام باشد و ایزدان حامی این تمدن، به ویژه اینشوشیناک و ناپیریشا را گرامی بدارد. زیگورات، به عنوان قلب این مجموعه، محلی برای پرستش، انجام مناسک مذهبی و ارتباط با دنیای فراطبیعی بود.

اما دوران شکوه این بنا برای همیشه دوام نیاورد. سرنوشت چغازنبیل به سرنوشت تمدن ایلام گره خورده بود. در حدود سال ۶۴۵ پیش از میلاد، سپاه قدرتمند آشور، به سرکردگی آشوربانی پال، پادشاه مخوف آشوری، به سرزمین ایلام حمله کرد و بسیاری از شهرهای آن، از جمله دوراونتاش، را ویران ساخت. هدف آشوریان، نابودی کامل فرهنگ و هویت ایلامی بود و زیگورات چغازنبیل نیز از این ویرانی در امان نماند. این بنای عظیم، پس از این یورش، به تدریج در زیر لایه های خاک مدفون شد و برای قرن ها به تپه ای گلی و ناشناخته تبدیل گشت، تا اینکه تاریخ بار دیگر فرصت کشف و شناسایی آن را فراهم آورد.

از دل خاک تا شهرت جهانی: کشف دوباره

داستان کشف چغازنبیل خود حکایتی شنیدنی است. نخستین نشانه ها از وجود این منطقه باستانی در سال ۱۸۹۰ میلادی و توسط ژاک دو مورگان، زمین شناس برجسته فرانسوی گزارش شد که به وجود معادن نفت در این ناحیه اشاره کرده بود. این گزارش ها سرآغازی برای فعالیت های نفتی در منطقه شد، اما کشف واقعی زیگورات، دهه ها بعد و به واسطه اتفاقی غیرمنتظره رقم خورد.

حدود پنجاه سال بعد، در دهه ۱۹۳۰ میلادی، مهندسان شرکت نفت ایران و انگلیس که مشغول فعالیت های حفاری در منطقه بودند، آجرهایی کتیبه دار یافتند. این آجرها، که حامل نوشته هایی به خط میخی ایلامی بودند، به سرعت توجه باستان شناسان مشغول به کاوش در شوش را جلب کرد. این کشف، جرقه ای شد برای آغاز تحقیقات جدی تر. اما اوج این کاوش ها بین سال های ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۳ میلادی و به سرپرستی باستان شناس شهیر فرانسوی، رومن گیرشمن رقم خورد. گیرشمن و تیمش، با سال ها تلاش و خاکبرداری دقیق، این نیایشگاه عظیم را از زیر هزاران تن خاک بیرون آوردند و بار دیگر شکوه تمدن ایلام را به جهانیان معرفی کردند. این کاوش ها، نه تنها چغازنبیل را به دنیا شناساند، بلکه نقش کلیدی در شناخت ابعاد وسیع تر تمدن ایلامی ایفا کرد.

افتخار سال ۱۹۷۹: چغازنبیل، نگین میراث جهانی ایران

لحظه اوج شهرت جهانی چغازنبیل، در سال ۱۹۷۹ میلادی رقم خورد؛ زمانی که این نیایشگاه باشکوه به عنوان نخستین اثر تاریخی ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این اتفاق، نقطه عطفی در تاریخ حفاظت از میراث فرهنگی ایران بود و چغازنبیل را به نمادی از اهمیت تاریخی و فرهنگی کشور در سطح بین المللی تبدیل کرد. ثبت جهانی، به معنای به رسمیت شناختن ارزش استثنائی و جهانی یک اثر است؛ یعنی بنایی که اهمیت آن فراتر از مرزهای ملی بوده و برای تمام بشریت دارای ارزش و اعتبار است.

چغازنبیل به واسطه دو معیار مهم از شش معیار یونسکو، شایسته این افتخار شناخته شد:

• معیار سوم: «نمونه ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فناوری یا منظره که نمایانگر مرحله یا مراحلی در سرگذشت انسان باشد.» چغازنبیل به عنوان یک زیگورات ایلامی، نمونه ای بی نظیر از معماری مذهبی و شهرسازی دوران خود است که مراحل پیشرفت تمدن بشری را بازگو می کند.
• معیار چهارم: «نمونه ای برجسته از یک سکونتگاه سنتی بشری یا استفاده از زمین، که معرف یک یا چند فرهنگ است. به ویژه مواقعی که تحت تأثیر تغییرات برگشت ناپذیر شده است.» شهر دوراونتاش که نیایشگاه چغازنبیل در مرکز آن قرار دارد، نمادی از یک سکونتگاه شهری و مذهبی ایلامی است که اطلاعات فراوانی درباره شیوه زندگی و اعتقادات این تمدن ارائه می دهد.

این ثبت، نه تنها اعتبار چغازنبیل را دوچندان کرد، بلکه مسئولیت حفظ و نگهداری آن را نیز در سطح جهانی مورد تاکید قرار داد.

معماری فرازمانی زیگورات: پله پله تا آسمان

معماری زیگورات چغازنبیل، حتی با استانداردهای امروزی نیز شگفت انگیز و تحسین برانگیز است. این بنای عظیم، با پایه ای مربع شکل به ابعاد ۱۰۵.۲۰ در ۱۰۵.۲۰ متر، نمادی از پیوند زمین و آسمان در باورهای ایلامیان بوده است. در ابتدا، این زیگورات پنج طبقه و ارتفاعی بالغ بر ۵۲ متر داشته است که امروزه تنها حدود ۲۵ متر و دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. مفهوم زیگورات، به معنای پله پله به سوی آسمان، بیانگر تلاش انسان برای نزدیکی به ایزدان است و هر طبقه، گامی به سوی اوج معنویت محسوب می شده است.

راز تفاوت با دیگر زیگورات ها

آنچه چغازنبیل را از سایر زیگورات های کشف شده در میان رودان متمایز می کند، شیوه منحصر به فرد ساخت آن است. در اغلب زیگورات های بین النهرین، طبقات بالایی بر روی طبقات زیرین بنا می شدند و هر طبقه، به نوعی پیوسته ای از طبقه قبلی بود. اما در چغازنبیل، تمامی پنج طبقه از کف زمین آغاز شده اند و به موازات یکدیگر ساخته شده اند، به گونه ای که هر طبقه شالوده ای مجزا دارد. این روش ساخت، نه تنها پایداری بیشتری به بنا می بخشیده، بلکه از نظر مهندسی و معماری نیز نشان از پیشرفت و نبوغ سازندگان ایلامی دارد.

مصالح و تزیینات هنرمندانه

مصالح اصلی به کار رفته در چغازنبیل، خشت و آجر است. هسته داخلی طبقات با خشت پر شده و نمای بیرونی با آجرهای پخته پوشانده شده است. برخی از این آجرها دارای لعاب بوده و برخی دیگر با تزییناتی به شکل گل میخ مزین شده اند که این مورد، از قدیمی ترین نمونه های کاشی کاری در جهان به شمار می رود. اطراف زیگورات، آجرهای کتیبه دار با خط میخی ایلامی به چشم می خورد که نام سازنده (اونتاش ناپیریشا) و هدف از ساخت بنا را شرح می دهند. تصور کنید این نوشته ها، پس از گذشت هزاران سال، همچنان صدای سازندگان خود را به گوش می رسانند و قصه هایی از اراده و ایمانشان را روایت می کنند.

کوکونو: معبد پنهان اوج زیگورات

در بالاترین طبقه زیگورات چغازنبیل، معبد کوچکی قرار داشته که ایلامیان آن را کوکونو می نامیدند. این معبد به ایزدان اصلی، یعنی اینشوشیناک و ناپیریشا تقدیم شده بود و مقدس ترین بخش کل مجموعه به شمار می رفت. جایی که کاهنان می توانستند به نزدیک ترین نقطه آسمان برسند و مناسک مهم مذهبی را به جا آورند. اگرچه امروز این بخش از بین رفته، اما تصور شکوه آن در بلندای زیگورات، انسان را به تحسین وامی دارد.

شهر دوراونتاش: قصه هایی فراتر از یک معبد

نیایشگاه چغازنبیل تنها یک بنای منفرد نیست، بلکه قلب یک شهر مذهبی بزرگ به نام دوراونتاش است که وسعتی حدود ۱۰۰ هکتار را در بر می گرفت. این شهر باستانی با سه حصار تو در توی خشتی، به دقت برنامه ریزی و ساخته شده بود که هر حصار، بخش های خاصی از مجموعه را در بر می گرفت و نظم اجتماعی و مذهبی ایلامیان را منعکس می ساخت.

• حصار اول (درونی ترین): این حصار، زیگورات اصلی و محوطه مقدس اطراف آن را در خود جای داده بود. این قسمت، مقدس ترین بخش شهر و مختص ایزدان و مناسک مذهبی مهم بود.
• حصار دوم (میانی): در این بخش، مجموعه ای از کاخ ها و معابد کوچک متعدد قرار داشتند که به ایزدان دیگر ایلامی تقدیم شده بودند و هر کدام نقش خاصی در زندگی آئینی شهر ایفا می کردند.
• حصار سوم (بیرونی ترین): این حصار بزرگترین بخش شهر را در بر می گرفت که شامل آرامگاه های زیرزمینی سلطنتی، کاخ های سلطنتی، محله های مسکونی و یکی از شگفت انگیزترین سازه های دوران باستان، یعنی تصفیه خانه آب چغازنبیل بود.

تصفیه خانه چغازنبیل: نبوغ باستان

در جبهه غربی معبد اصلی و در محدوده حصار سوم، سازه ای مهندسی شده و حیرت انگیز قرار دارد که به عنوان قدیمی ترین تصفیه خانه آب دنیا شناخته می شود. این تصفیه خانه با بهره گیری از ظروف مرتبط و سیستم های کانال کشی پیچیده، آب آشامیدنی شهر را تامین می کرده است. رومی گیرشمن، باستان شناس چغازنبیل، معتقد بود که آب مورد نیاز این تصفیه خانه از رودخانه کرخه، توسط کانالی به طول ۴۵ کیلومتر، به این منطقه منتقل می شده است. این در حالی است که رودخانه دز در فاصله نزدیک تری قرار دارد، اما اختلاف ارتفاع زیاد محوطه با سطح رود دز، استفاده از آن را دشوار می ساخته است. این سیستم آبرسانی باستانی، اوج نبوغ مهندسی ایلامیان را به نمایش می گذارد و نشان می دهد که آنها در حدود سه هزاره پیش، به دانش تصفیه و انتقال آب به شیوه ای پیشرفته دست یافته بودند.

سکوی های رازآلود

در جبهه های شمال غربی و جنوب غربی زیگورات، دو سکوی مدور به چشم می خورد که هنوز کاربری دقیق آن ها مورد بحث است. باستان شناسان نظریه های مختلفی درباره این سکوها ارائه کرده اند؛ از جمله اینکه ممکن است قربانگاه هایی برای مراسم مذهبی بوده باشند، یا محل نصب مجسمه های ایزدان، ساعت های خورشیدی برای تعیین زمان، یا حتی ابزارهایی برای پیشگویی و ستاره شناسی. این رازهای پنهان، هر بازدیدکننده ای را به فکر فرو می برد و تخیل او را به دنیای باستانی ایلام پرواز می دهد.

معابد کوچک و خدایان ایلامی

در فضای میان حصارها، به ویژه در حصار میانی، معابد کوچک دیگری نیز کشف شده اند که هر کدام به ایزدان و الهه های متعددی از پانتئون ایلامی تقدیم شده بودند. از جمله این معابد می توان به معبد پی ئی کر (الهه عشق و جن)، معبد ادد و شالا (زوج ایزدان آب و هوا)، معبد شیموت و نین الی (زوج ایزد شاهد و الهه زایش) و معبد کی ری ریشا (مادر خدایان) اشاره کرد. این تنوع در معابد، نشان دهنده پیچیدگی و غنای باورهای مذهبی ایلامیان بوده است.

یافته های حیرت انگیز

کاوش های چغازنبیل به یافته های بسیار مهم دیگری نیز منجر شده است. از جمله این کشفیات، می توان به اولین نمونه های شیشه گری در ایران اشاره کرد که به صورت مفتول های شیشه ای برای تزیین درها و پنجره های معبد به کار می رفته اند. همچنین، آجرهای کتیبه داری که دور تا دور بنا قرار گرفته اند، متونی به خط میخی ایلامی را در خود جای داده اند که یکی از مهم ترین آن ها، نفرین نامه اونتاش گال است. این نفرین نامه، هر کسی را که قصد تخریب یا دزدیدن اموال معبد را داشته باشد، تهدید می کند و نشان دهنده اهمیت و قداست این بنا برای سازندگان آن است.

«من اونتاش گال: آجرهای طلایی را حکاکی کردم. من در اینجا این مأوا را برای خدایان گال و اینشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم. باشد که کارهای من که هدیه ای است برای خدایان گال و اینشوشیناک پذیرفته شود. هر کس آن را ویران کند و هر کس آجرهای آن را منهدم کند، هر کس طلا و نقره اش را، سنگ های عقیق سیاه، سنگ های سفید و آجرهایش را بردارد و به محل دیگری ببرد، باشد که نفرین خدایان محله مقدس ناپیریشا، اینشوشیناک و کریریشا بر سرش نازل شود و باشد که نسل او در زیر خورشید برچیده شود.»

ردپای کودک: اثری از زندگی جاری

یکی از ملموس ترین و تاثیرگذارترین یافته ها در چغازنبیل، کشف ردپای یک کودک کوچک بر روی آجرهای پخته ای است که بیش از ۳۲۰۰ سال پیش در این محل به کار رفته اند. این ردپا، که با گذشت قرن ها همچنان به وضوح قابل مشاهده است، نمادی زنده از حیات و رفت و آمد مردمی است که روزگاری در این شهر زندگی می کردند. تماشای این اثر، حس نزدیکی عجیبی با گذشته ایجاد می کند؛ انگار که زمان متوقف شده و لحظه ای از زندگی روزمره آن دوران را می توان درک کرد. این ردپا، نه تنها ارزش تاریخی، بلکه ارزش عاطفی عمیقی دارد و به بازدیدکنندگان یادآوری می کند که این مکان، زمانی پر از شور و زندگی بوده است.

چالش های پیش رو: نبرد برای بقای یک گنجینه

با وجود عظمت و اهمیت جهانی، نیایشگاه چغازنبیل با چالش ها و تهدیدات متعددی روبرو است که بقای آن را در درازمدت به خطر می اندازد. مهمترین این تهدیدات، فرسایش طبیعی است. بنای اصلی زیگورات عمدتاً از خشت و آجر ساخته شده است و در برابر عوامل طبیعی مانند باد، باران های فصلی و تغییرات شدید آب و هوایی منطقه خوزستان، آسیب پذیر است. این عوامل، به تدریج باعث تخریب و فرسایش لایه های بالایی بنا شده اند و اگر اقدامات حفاظتی جدی صورت نگیرد، ممکن است در دهه های آینده، شاهد از بین رفتن بخش های بیشتری از این میراث گرانبها باشیم.

علاوه بر فرسایش طبیعی، فعالیت های انسانی نیز تهدیدی جدی برای چغازنبیل محسوب می شوند. کاوش های نفتی و لرزه نگاری در حریم بنا، می تواند به زیرساخت ها و پایداری آن آسیب برساند. از سویی دیگر، احداث واحدهای صنعتی در حریم درجه یک این محوطه، مانند کارخانه قند که در سال های اخیر خبرساز شد، نگرانی های بسیاری را در میان دوستداران میراث فرهنگی و باستان شناسان برانگیخته است. این فعالیت ها، با وجود اعتراضات گسترده، همچنان پتانسیل آسیب رسانی جدی به این سایت جهانی را دارند. حفظ چغازنبیل، نیازمند همکاری های بین المللی، تخصیص بودجه کافی و اجرای طرح های حفاظتی و نگهداری اصولی است تا این گنجینه بی بدیل برای نسل های آینده نیز پابرجا بماند.

تجربه ای فراموش نشدنی: راهنمای بازدید از چغازنبیل

بازدید از نیایشگاه چغازنبیل، فرصتی بی نظیر برای ارتباط با تاریخ و تمدن باستان است. برای برنامه ریزی یک سفر فراموش نشدنی، توجه به چند نکته می تواند تجربه شما را لذت بخش تر کند.

بهترین زمان بازدید: با توجه به آب و هوای گرم خوزستان، بهترین زمان برای بازدید از چغازنبیل، فصول خنک سال، یعنی پاییز و زمستان است. در این فصول، دمای هوا معتدل تر است و می توان با آرامش بیشتری در محوطه قدم زد. همچنین، بازدید در ساعات اولیه صبح یا اواخر بعدازظهر، علاوه بر دوری از اوج گرمای روز، فرصت تماشای زیبایی های زیگورات در نور ملایم طلوع یا غروب خورشید را فراهم می کند که منظره ای بی بدیل را پیش روی چشمانتان قرار می دهد.

ساعات بازدید و هزینه ورودی: معمولاً ساعات بازدید از چغازنبیل از صبح تا غروب آفتاب است، اما توصیه می شود قبل از سفر، اطلاعات دقیق و به روز را از مراجع مربوطه یا وبسایت های گردشگری دریافت کنید. هزینه ورودی برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است و معمولاً مبلغی نمادین برای نگهداری از سایت دریافت می شود.

امکانات موجود: در محل چغازنبیل، امکانات رفاهی محدودی مانند سرویس بهداشتی ممکن است وجود داشته باشد. اما برای تأمین آب آشامیدنی، خوراکی و سایر نیازها، بهتر است از قبل برنامه ریزی کنید؛ چرا که رستوران یا فروشگاه بزرگی در نزدیکی محوطه اصلی وجود ندارد. این خود فرصتی است تا با آمادگی کامل، تمام تمرکز خود را بر تجربه بازدید از این اثر باستانی بگذارید.

توصیه های ضروری برای بازدیدکنندگان:

• حتماً آب آشامیدنی کافی، کلاه لبه دار و کرم ضدآفتاب به همراه داشته باشید، به ویژه اگر در فصول گرم تر سفر می کنید.
• کفش راحت برای پیاده روی در محوطه وسیع زیگورات، الزامی است.
• استفاده از راهنمای محلی برای درک عمیق تر تاریخ و جزئیات معماری چغازنبیل، به شدت توصیه می شود. آنها می توانند قصه های پنهان این بنا را برایتان زنده کنند.
• برای حفاظت از این میراث ارزشمند، از لمس مستقیم دیوارها و آجرهای بنا خودداری کنید و به حریم های مشخص شده احترام بگذارید.

سفر به چغازنبیل، تنها یک بازدید از یک بنای تاریخی نیست؛ بلکه غرق شدن در دنیایی است که هزاران سال پیش شکوه و عظمت تمدنی بزرگ را به نمایش می گذاشت. قدم زدن در محوطه، لمس هوای باستانی و خیره شدن به دیوارهای خشتی، داستانی را در دل هر بیننده روایت می کند که تا ابد در خاطرش خواهد ماند.

نتیجه گیری: نمادی از هویت و عظمت ایران باستان

نیایشگاه چغازنبیل، نه تنها یک بنای تاریخی کهن است، بلکه تبلور هویت، هنر و نبوغ تمدن ایلام در فلات ایران محسوب می شود. این زیگورات عظیم، با معماری منحصر به فرد خود و داستان هایی که از دل هزاران سال سکوت سر برآورده، به گنجینه ای بی بدیل در میان میراث فرهنگی جهان تبدیل شده است. جایگاه ویژه آن به عنوان نخستین اثر ایرانی که در سال ۱۹۷۹ میلادی به فهرست میراث جهانی یونسکو پیوست، مهر تاییدی بر ارزش استثنائی و جهانی این بنا است.

دیدار از چغازنبیل، بیش از یک سفر گردشگری، تجربه ای عمیق و تفکربرانگیز است که انسان را به ریشه های تمدن و عظمت اجدادمان پیوند می دهد. از سیستم پیشرفته تصفیه خانه آب آن گرفته تا ردپای کودکانی که روزگاری بر خشت هایش قدم می گذاشتند، هر گوشه از این مجموعه داستانی شنیدنی دارد. وظیفه همگانی ماست که با شناخت و احترام به این یادگار ارزشمند، در حفاظت و نگهداری آن برای نسل های آینده کوشا باشیم و این شعله فروزان از تاریخ ایران را همواره روشن نگاه داریم. چغازنبیل، همچنان پابرجاست تا به ما یادآوری کند که تمدن های بزرگ چگونه پدید می آیند و چگونه میراث آنها، چراغ راه آیندگان می شود.