میزان مهریه طبق قانون جدید

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه تاکنون به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده و در حال حاضر به عنوان «قانون جدید مهریه» جنبه قانونی ندارد. در واقع، همچنان قانون ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی برای سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) مهریه معتبر است. مهریه همواره به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح شناخته شده است و جایگاه ویژه ای در فقه و قانون مدنی ایران دارد. با این حال، در سال های اخیر، شایعات و ابهامات گسترده ای پیرامون «قوانین جدید مهریه»، به ویژه طرح هایی مانند کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری به ۱۴ سکه یا حتی ۵ سکه، در جامعه مطرح شده که نگرانی های زیادی را برای زوجین، به خصوص جوانان در شرف ازدواج و نیز کسانی که با پرونده های مهریه درگیر هستند، ایجاد کرده است.

با توجه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی، درک صحیح از قوانین فعلی مهریه و تمییز واقعیت ها از شایعات، برای همه افراد جامعه، به ویژه زوجین جوان، ضروری است. بسیاری از افراد به دلیل ابهامات موجود، در خصوص نحوه تعیین، مطالبه و پرداخت مهریه دچار سردرگمی می شوند. آن ها نیاز دارند تا با زبانی شیوا و رسا، مسیرهای قانونی موجود را بشناسند و با حقوق و تعهدات خود به طور کامل آشنا شوند تا بتوانند با آگاهی کامل، تصمیمات مهم زندگی خود را اتخاذ کنند. در این مقاله به بررسی دقیق وضعیت قوانین مهریه در سال ۱۴۰۴، تفکیک شایعات از واقعیت ها و ارائه راهنمایی عملی برای زوجین پرداخته خواهد شد تا بتوانند با دیدی بازتر، آینده مالی و حقوقی زندگی مشترک خود را مدیریت کنند.

وضعیت قانونی مهریه در حال حاضر (۱۴۰۴ شمسی)

هر فردی که قصد ازدواج دارد یا درگیر مسائل خانوادگی است، ممکن است با سوالات بی شماری درباره مهریه و قوانین آن مواجه شود. واقعیت این است که در خصوص مهریه، تغییرات مهم و بنیادینی در سال ۱۴۰۴ به تصویب نرسیده است و بسیاری از بحث ها و شایعات حول محور طرح هایی است که هنوز به مرحله قانون نرسیده اند.

واقعیت ها درباره «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه»: طرح یا قانون؟

یکی از پرتکرارترین سوالات این روزها به «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» بازمی گردد. در پاسخ به این ابهام گسترده، باید با صراحت اعلام کرد که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه، که در مجلس شورای اسلامی مطرح شده بود، تاکنون به تصویب نهایی نرسیده و مراحل تأیید شورای نگهبان را طی نکرده است. به همین دلیل، این طرح در حال حاضر جنبه قانونی ندارد و نمی توان آن را «قانون جدید مهریه» نامید.

مسیر تبدیل یک طرح به قانون در کشورمان شامل چندین مرحله است: ابتدا طرح در کمیسیون های مربوطه بررسی می شود، سپس به صحن علنی مجلس ارائه و در صورت تصویب نمایندگان، برای تأیید به شورای نگهبان ارسال می شود. شورای نگهبان نیز از منظر شرعی و قانونی طرح را بررسی و در صورت عدم مغایرت، آن را تأیید می کند. تا زمانی که تمامی این مراحل به اتمام نرسد و قانون به طور رسمی ابلاغ نشود، طرح ها فاقد وجاهت قانونی هستند. پیامدهای این عدم تصویب بر پرونده های جاری و آتی نیز آشکار است؛ بدین معنا که پرونده ها همچنان بر اساس قوانین پیشین رسیدگی خواهند شد و زوجین نمی توانند به این طرح استناد کنند.

سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه: قانون ۱۱۰ سکه همچنان پابرجاست

در غیاب تصویب «قانون جدید ۱۴ سکه»، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ همچنان به قوت خود باقی است و به عنوان ملاک عمل در پرونده های مهریه به کار گرفته می شود. این ماده، مفهوم ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی را به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه تعیین کرده است. این بدان معناست که برای مطالبه مهریه تا ۱۱۰ سکه، زوجه نیازی به اثبات تمکن مالی مرد ندارد و در صورت عدم پرداخت از سوی زوج و عدم اثبات اعسار (ناتوانی مالی) توسط او، مرد می تواند از طریق دستور قضایی جلب و حبس شود.

این بخش از قانون، به زن این امکان را می دهد که تا سقف ۱۱۰ سکه، از اهرم قانونی حبس برای وادار کردن مرد به پرداخت مهریه استفاده کند. اما وضعیت مهریه های مازاد بر ۱۱۰ سکه متفاوت است. برای مطالبه این بخش از مهریه (که صرفاً جنبه حقوقی دارد)، زوجه ملزم به اثبات تمکن مالی زوج توسط خود است. در صورت عدم اثبات تمکن مالی، بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه ضمانت اجرای کیفری نخواهد داشت و تنها از طریق توقیف اموال و به صورت اقساطی (در صورت اثبات اعسار) قابل مطالبه خواهد بود.

با توجه به عدم تصویب طرح ۱۴ سکه، سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه در حال حاضر ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است و مازاد بر آن، تنها جنبه حقوقی دارد و نیاز به اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه دارد.

آیا «قانون جدید مهریه ۵ سکه» یا سایر محدودیت ها به تصویب رسیده است؟

علاوه بر طرح ۱۴ سکه، گهگاه شایعاتی درباره «قانون جدید مهریه ۵ سکه» یا سایر محدودیت های کمتر نیز به گوش می رسد. این موارد نیز همانند طرح ۱۴ سکه، در حال حاضر صرفاً در حد طرح ها و پیشنهاداتی هستند که ممکن است در دست بررسی کمیسیون های مجلس باشند، اما هیچ کدام تاکنون جنبه قانونی به خود نگرفته و به تصویب نهایی نرسیده اند. تاکید مجدد بر این نکته ضروری است که تا زمان ابلاغ رسمی هرگونه قانون جدید، مقررات فعلی مبنای عمل خواهند بود.

سقف قانونی برای تعیین مهریه: آیا مهریه می تواند بیش از ۱۱۰ سکه باشد؟

یکی از سوءتفاهم های رایج در جامعه این است که تعیین مهریه، محدود به ۱۱۰ سکه است. این تصور اشتباه است. قانون برای میزان مهریه (تعداد سکه یا سایر اموال) سقفی را تعیین نکرده است. تعیین مهریه کاملاً توافقی بین زوجین است و می تواند هر تعداد سکه (حتی بیش از ۱۱۰ سکه یا بیشتر) یا هر مال دیگری باشد. محدودیت های قانونی که ذکر شد، صرفاً مربوط به جنبه اجرایی و کیفری (ضمانت حبس) مهریه است، نه اصل تعیین آن. بنابراین، زوجین می توانند هر مقداری را به عنوان مهریه تعیین کنند، اما باید از تبعات قانونی مربوط به ضمانت اجرای کیفری برای مبالغ بالای ۱۱۰ سکه آگاه باشند.

نحوه محاسبه و انواع مهریه

آگاهی از نحوه محاسبه و انواع مهریه، به زوجین کمک می کند تا تصمیماتی آگاهانه در زمان عقد و یا در صورت بروز اختلافات بگیرند. مهریه می تواند شامل سکه، طلا، وجه نقد یا هر مال دیگری باشد که نحوه مطالبه و محاسبه آن با توجه به نوع آن و شرایط اقتصادی، متفاوت است.

محاسبه مهریه به نرخ روز: حفظ ارزش در گذر زمان

مطابق با قوانین جاری، مهریه ای که در زمان عقد تعیین می شود، باید ارزش خود را در طول زمان حفظ کند. بنابراین، زمانی که زوجه اقدام به مطالبه مهریه خود می کند، مهریه بر اساس نرخ روز محاسبه خواهد شد. این موضوع به ویژه برای مهریه هایی که به صورت سکه یا وجه رایج (پول نقد) تعیین شده اند، اهمیت دارد.

برای سکه های طلا، محاسبه مهریه بر اساس نرخ روز سکه در زمان مطالبه و با توجه به شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی صورت می گیرد. این بدان معناست که حتی اگر سال ها از تاریخ عقد گذشته باشد و قیمت سکه افزایش یافته باشد، مهریه به نرخ جاری محاسبه شده و ارزش واقعی آن برای زوجه حفظ می شود. این قانون به منظور حمایت از حقوق مالی زن و جلوگیری از کاهش ارزش مهریه در اثر تورم وضع شده است.

مثال کاربردی محاسبه مهریه سکه:

تصور کنید مهریه زوجه در سال ۱۳۹۰، ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی تعیین شده است. اگر زوجه در سال ۱۴۰۴ اقدام به مطالبه مهریه کند و قیمت هر سکه در آن زمان، ۵۰ میلیون تومان باشد، مهریه او به نرخ روز محاسبه می شود. یعنی ۱۰۰ سکه × ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (پنج میلیارد تومان). در این محاسبه، شاخص تورم بانک مرکزی نیز لحاظ می شود تا ارزش واقعی مهریه در گذر زمان حفظ شود.

اگر مهریه وجه رایج باشد (مثلاً ۱ میلیون تومان در سال ۱۳۷۰)، مبلغ آن با در نظر گرفتن شاخص تورم سالانه که توسط بانک مرکزی اعلام می شود، به نرخ روز محاسبه و پرداخت خواهد شد. این مکانیسم از کاهش قدرت خرید مهریه در طول سالیان متمادی جلوگیری می کند.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: انتخاب آگاهانه

نوع مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، پیامدهای حقوقی متفاوتی برای زوجین دارد. آشنایی با این تفاوت ها برای تصمیم گیری آگاهانه در زمان عقد و نیز در هنگام مطالبه مهریه بسیار حائز اهمیت است.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که زن به محض جاری شدن صیغه عقد، حق مطالبه آن را پیدا می کند. در این نوع مهریه، زن می تواند در هر زمان که بخواهد، تمام یا بخشی از مهریه خود را از شوهرش مطالبه کند و شوهر مکلف به پرداخت آن است. یکی از مهم ترین پیامدهای مهریه عندالمطالبه، «حق حبس» برای زن است. به این معنا که اگر مهریه عندالمطالبه باشد و زن تاکنون به وظایف زناشویی خود عمل نکرده باشد، می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه (یا حداقل بخش قابل قبولی از آن که دادگاه تعیین می کند)، از تمکین خاص (برقراری رابطه زناشویی) امتناع ورزد. در این شرایط، مرد نیز نمی تواند از پرداخت نفقه خودداری کند.

مهریه عندالاستطاعه

در مقابل، مهریه عندالاستطاعه به مهریه ای اطلاق می شود که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی (استطاعت) زوج است. در این نوع مهریه، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. مسئولیت اثبات تمکن مالی در مهریه عندالاستطاعه بر عهده زوجه است. این تفاوت، بار اثبات را از دوش مرد برداشته و بر عهده زن می گذارد که ممکن است فرآیند مطالبه را طولانی تر و پیچیده تر کند. در مهریه عندالاستطاعه، حق حبس برای زن وجود ندارد، زیرا پرداخت مهریه منوط به اثبات توانایی مرد است و نمی توان او را صرفاً به دلیل عدم پرداخت مهریه (در حالی که هنوز تمکن مالی او ثابت نشده) ملزم به پرداخت فوری کرد.

به زوجین توصیه می شود که پیش از عقد، با آگاهی کامل از این دو نوع مهریه و پیامدهای آن ها، تصمیم گیری کنند و نوع مهریه را به صورت شفاف در سند ازدواج درج نمایند.

روش های مطالبه و پرداخت مهریه

زمانی که زوجه قصد مطالبه مهریه خود را دارد، می تواند از دو مسیر قانونی اصلی اقدام کند: از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها مراحل و مزایا و معایب خاص خود را دارند که اطلاع از آن ها می تواند به انتخاب مسیر مناسب کمک کند.

مراحل مطالبه مهریه: از ثبت تا دادگاه

الف) مطالبه از طریق اجرای ثبت اسناد

یکی از روش های مطالبه مهریه، مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک است. این روش اغلب به دلیل سرعت بیشتر و هزینه های اولیه کمتر، مورد توجه قرار می گیرد، به خصوص اگر مهریه به صورت وجه نقد یا سکه باشد و در سند رسمی ازدواج قید شده باشد. زوجه با مراجعه به دفترخانه رسمی که ازدواج در آن به ثبت رسیده است، درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه می دهد. سپس، اجرائیه به اداره ثبت محل ارسال و مرد رسماً مطلع می شود. در این مرحله، اداره ثبت می تواند اموال شناسایی شده مرد را توقیف کند.

مزایا: سرعت عمل بالاتر نسبت به فرآیند دادگاهی در مراحل اولیه، نیاز نداشتن به وکیل در مراحل ابتدایی، و هزینه اولیه کمتر.
معایب: تنها اموالی که به طور رسمی ثبت شده اند (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) قابل توقیف هستند. در صورتی که مرد اموال رسمی نداشته باشد، این روش ممکن است بی نتیجه بماند و زوجه مجبور به مراجعه به دادگاه شود.

ب) مطالبه از طریق دادگاه خانواده

اگر مطالبه مهریه از طریق ثبت نتیجه بخش نباشد یا زوجه از ابتدا تمایل به پیگیری قضایی داشته باشد، می تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام کند. این روش معمولاً زمانی انتخاب می شود که اموال رسمی از مرد شناسایی نشده باشد یا نیاز به اثبات تمکن مالی مرد (در مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه یا عندالاستطاعه) وجود داشته باشد.

مراحل دادرسی: زوجه باید با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، مطالبه مهریه را آغاز کند. پس از تشکیل پرونده، دادگاه به بررسی مدارک و شواهد می پردازد. در این مرحله، زن می تواند درخواست توقیف اموال مرد را نیز مطرح کند (که البته با محدودیت هایی برای مستثنیات دین همراه است). دادگاه پس از بررسی های لازم، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند و در صورت لزوم، با توجه به توان مالی مرد، حکم به تقسیط مهریه نیز صادر می شود. نقش وکیل در این مسیر، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و لزوم اثبات برخی موارد، بسیار پررنگ است و می تواند روند دادرسی را تسهیل کند.

قانون اعسار مهریه و نحوه تقسیط آن: حقوق زوج در شرایط ناتوانی مالی

زمانی که زوج با درخواست مهریه سنگین مواجه می شود و توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، قانون راهکاری به نام «اعسار» را برای او پیش بینی کرده است. دادخواست اعسار، در واقع درخواستی است که مرد به دادگاه تقدیم می کند تا ناتوانی خود را در پرداخت یکجای مهریه ثابت کند. هدف از این قانون، جلوگیری از زندانی شدن مردان صرفاً به دلیل عدم توانایی مالی و فراهم آوردن فرصت برای آن ها جهت پرداخت مهریه به صورت اقساطی است.

شرایط پذیرش اعسار: برای اینکه دادخواست اعسار مرد پذیرفته شود، او باید عدم تمکن مالی خود را به دادگاه اثبات کند. این اثبات می تواند از طریق ارائه لیست کامل اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول)، بدهی ها، گردش حساب بانکی، و شهادت شهود (معمولاً حداقل دو نفر شاهد موثق که از وضعیت مالی مرد آگاه باشند) صورت گیرد. دادگاه با بررسی دقیق تمامی این موارد، توانایی مالی واقعی مرد را ارزیابی می کند.

نحوه تعیین پیش قسط و اقساط: در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه بر اساس توان مالی واقعی زوج (شغل، درآمد، وضعیت معیشتی، تعداد افراد تحت تکفل و سایر بدهی ها)، میزان پیش قسط و تعداد و مبلغ اقساط مهریه را تعیین می کند. ممکن است در برخی موارد، دادگاه مرد را به پرداخت پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه محکوم کند، و در مواردی نیز (که توان مالی مرد بسیار پایین باشد) حکم به پرداخت مهریه بدون پیش قسط و به صورت اقساط طولانی مدت صادر شود. پذیرش اعسار تأثیر مستقیمی بر جلب و حبس زوج دارد؛ به این صورت که پس از تقسیط مهریه، مرد دیگر بابت اصل مهریه جلب یا زندانی نمی شود، مگر اینکه از پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه خودداری کند.

توقیف اموال بابت مهریه: کدام اموال مستثنی از دین هستند؟

زوجه حق دارد برای وصول مهریه خود، درخواست توقیف اموال مرد را از طریق اداره ثبت یا دادگاه ارائه دهد. این اموال می تواند شامل هرگونه دارایی منقول (مانند خودرو، حساب بانکی، حقوق و مستمری، سهام) و غیرمنقول (مانند ملک و آپارتمان) باشد. با این حال، قانون برای حمایت از زندگی حداقلی زوج، اموالی را تحت عنوان «مستثنیات دین» از توقیف خارج کرده است.

مستثنیات دین: این اموال، که برای گذران زندگی ضروری هستند، شامل موارد زیر می شوند و قابل توقیف بابت مهریه نیستند:

1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و افراد تحت تکفل او باشد.
2. اثاثیه ضروری زندگی (مانند وسایل منزل که برای زندگی روزمره لازم است).
3. غذا و آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماه (برای بدهکار و افراد تحت تکفل).
4. وسایل و ابزار کار (مانند ابزار کشاورزی، صنعتی، تخصصی و… که برای امرار معاش ضروری است).
5. تلفن مورد نیاز.
6. مبلغی که در قانون برای ودیعه مسکن در نظر گرفته شده است (در صورتی که بدهکار مستاجر باشد).
7. حقوق و مستمری که بدهکار دریافت می کند، به اندازه ای که برای گذران زندگی او و افراد تحت تکفلش لازم است (معمولاً یک چهارم حقوق یا تمام حقوق در صورت نبود توانایی مالی دیگر، مشمول توقیف می شود).

تشخیص مصادیق مستثنیات دین بر عهده دادگاه است و دادگاه با در نظر گرفتن شأن عرفی و موقعیت اجتماعی زوج، تصمیم گیری می کند. این بخش از قانون به گونه ای طراحی شده تا ضمن تضمین حقوق زن، از آوارگی یا از دست دادن حداقل های زندگی برای مرد نیز جلوگیری شود.

جنبه های حقوقی و کیفری عدم پرداخت مهریه و نکات تکمیلی

مسئله مهریه تنها محدود به تعیین و مطالبه نیست، بلکه عدم پرداخت آن می تواند دارای تبعات حقوقی و حتی کیفری باشد. آگاهی از این جنبه ها برای هر دو طرف عقد نکاح حیاتی است.

آیا در قانون جدید مهریه زندان دارد؟ (تأثیر قانون ۱۱۰ سکه بر حبس)

این پرسش که آیا در قانون جدید مهریه زندان دارد؟ یکی از دغدغه های اصلی بسیاری از مردان و خانواده های آن ها است. با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، تا زمان نگارش این مقاله (۱۴۰۴ شمسی)، طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه به قانون تبدیل نشده است. بنابراین، در حال حاضر، قانون ۱۱۰ سکه حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ همچنان پابرجاست. این بدان معناست که اگر مردی تا سقف ۱۱۰ سکه مهریه خود را پرداخت نکند و توانایی مالی او (ملائت) در دادگاه ثابت شود و یا نتواند اعسار خود را اثبات کند، می تواند بابت عدم پرداخت مهریه، جلب و حبس شود.

زندانی شدن مرد بابت مهریه، تنها در صورتی رخ می دهد که او از پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امتناع ورزد و در عین حال، توانایی مالی داشته باشد یا نتواند ناتوانی مالی (اعسار) خود را به دادگاه ثابت کند. همچنین، اگر مهریه به صورت اقساطی تعیین شده باشد و مرد سه قسط متوالی یا نامتوالی را بدون عذر موجه پرداخت نکند، زوجه می تواند مجدداً برای جلب و حبس او اقدام کند. این سازوکار به نوعی اهرم فشار برای وصول مهریه محسوب می شود و حقوق زن را تا حد ۱۱۰ سکه تضمین می کند. در صورتی که طرح ۱۴ سکه به تصویب برسد، تنها سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) کاهش خواهد یافت، اما این به معنای حذف کامل حق زن برای مطالبه مازاد مهریه از طریق مدنی و توقیف اموال نخواهد بود.

حق ثبت مهریه و هزینه های قانونی: مالیات مهریه؟

یکی دیگر از موضوعات پربحث، شایعات مربوط به «مالیات مهریه» است. باید روشن ساخت که در حال حاضر، مالیاتی بر اصل مهریه در زمان عقد یا مطالبه آن وجود ندارد. حق ثبت مهریه، هزینه ای است که برای ثبت رسمی درخواست مطالبه مهریه در دفاتر اسناد رسمی یا مراجع قضایی دریافت می شود و این امر با مالیات بر مهریه متفاوت است. زمانی که زوجه قصد دارد مهریه خود را به صورت رسمی و قانونی پیگیری کند، برای صدور اجراییه از طریق ثبت یا تقدیم دادخواست به دادگاه، باید این هزینه های قانونی را پرداخت نماید.

هزینه حق ثبت مهریه برای مطالبه تا سقف ۱۱۰ سکه، بر اساس درصدی از ارزش کل مهریه (معمولاً حدود ۰.۵ درصد تا ۲ درصد ارزش روز سکه) در زمان ثبت سند، محاسبه می شود. این مبلغ به عنوان هزینه قانونی جهت به جریان انداختن درخواست مطالبه مهریه در دفاتر ثبت اسناد یا مراجع قضایی دریافت می گردد. بنابراین، آنچه پرداخت می شود، هزینه های دادرسی و اجرایی است و نه مالیات بر مهریه.

تأثیر قوانین جدید (در صورت تصویب) بر ازدواج های قبلی (عطف به ماسبق شدن)

همواره این سوال مطرح می شود که آیا تغییرات احتمالی در قوانین مهریه، بر ازدواج هایی که در گذشته و با مهریه های تعیین شده بر اساس قوانین قبلی صورت گرفته اند، تأثیر می گذارد؟ پاسخ به این سوال کلیدی، بر پایه اصل حقوقی «عطف به ماسبق نشدن قوانین» است.

طبق این اصل، قوانین جدید معمولاً به گذشته سرایت نمی کنند و بر قراردادها و تعهداتی که پیش از تصویب آن ها منعقد شده اند، اثری ندارند. مهریه نیز یک دین و تعهد مالی است که در زمان عقد نکاح ایجاد می شود. بنابراین، اگر طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری (مثلاً به ۱۴ سکه) به قانون تبدیل شود، این قانون جدید اصولاً بر ازدواج هایی که پیش از تاریخ اجرای آن صورت گرفته اند، تأثیر نمی گذارد و مهریه تعیین شده در آن عقدها همچنان معتبر است. در نهایت، تنها جنبه ضمانت اجرای کیفری آن ممکن است تغییر کند و نه اصل مهریه. به عبارت دیگر، زن همچنان حق دریافت کل مهریه خود را دارد، اما ممکن است سقف حبس برای مرد کاهش یابد.

با این حال، در برخی موارد استثنائی و با تصریح قانونگذار، ممکن است قوانین جدید، عطف به ماسبق شوند. اما در خصوص مهریه و با توجه به ماهیت آن به عنوان یک دین، چنین اتفاقی بعید به نظر می رسد، مگر اینکه قانون جدید به صراحت خلاف آن را اعلام کند. بنابراین، افرادی که در گذشته ازدواج کرده اند، نباید نگران از بین رفتن حقوق خود یا تغییر اساسی در میزان مهریه شان باشند.

فوت زوجه و وضعیت مهریه: حق وراث چیست؟

در صورتی که زوجه پیش از دریافت کامل مهریه خود فوت کند، مهریه او به عنوان یک حق مالی، به ورثه اش به ارث می رسد. این بدان معناست که ورثه قانونی زن (شامل فرزندان، پدر و مادر و همسر او) می توانند مهریه را از زوج مطالبه کنند. سهم هر یک از ورثه از مهریه، بر اساس قوانین ارث در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود. به عنوان مثال، اگر زوجه فرزندی داشته باشد، فرزندان و همسر او از مهریه ارث می برند. اگر فرزند نداشته باشد، والدین و همسر او ورثه خواهند بود. مرد (زوج) نیز که بدهکار مهریه است، خود یکی از ورثه زن محسوب می شود و به نسبت سهم الارث خود، از مهریه ای که خود بدهکار آن بوده، ارث می برد. این موضوع جنبه مهمی از حقوق خانواده است که باید به آن توجه شود.

نتیجه گیری

مهریه، ستون فقرات حقوق مالی زن در عقد نکاح است و آگاهی از پیچیدگی های قانونی آن، هم برای زوجین در شرف ازدواج و هم برای کسانی که با چالش های حقوقی مواجه اند، ضروری است. در این مقاله به وضوح تشریح شد که طرح «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» هنوز به تصویب نهایی نرسیده و در حال حاضر، قانون ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی همچنان ملاک عمل برای سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) مهریه است. این به معنای آن است که اگر مرد تا ۱۱۰ سکه مهریه را پرداخت نکند و اعسار او نیز ثابت نشود، ممکن است با حکم جلب و حبس مواجه شود.

با این وجود، مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه نیز کماکان به عنوان یک دین بر عهده مرد باقی می ماند و زن می تواند از طریق راه های حقوقی و با اثبات تمکن مالی مرد، آن را مطالبه کند. همچنین، مفاهیم کلیدی مانند مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز، و امکان تقسیط مهریه از طریق دادخواست اعسار، ابزارهایی قانونی هستند که برای حفظ حقوق و تعادل میان زوجین طراحی شده اند. آگاهی از «مستثنیات دین» نیز به مردان کمک می کند تا در شرایط مطالبه مهریه، از حقوق قانونی خود در حفظ حداقل های زندگی دفاع کنند.

در پایان، با توجه به حساسیت و پیچیدگی های پرونده های مهریه و حقوق خانواده، توصیه قاطع می شود که زوجین در هر مرحله از زندگی مشترک، از جمله در زمان تعیین مهریه، بروز اختلافات یا مطالبه آن، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلا و مشاوران حقوقی باتجربه در این زمینه بهره مند شوند. این اقدام می تواند به آن ها در اتخاذ تصمیمات آگاهانه، جلوگیری از مشکلات آتی و حفظ هرچه بیشتر پایداری زندگی مشترک یا احقاق حقوق خود یاری رساند.

سوالات متداول

قانون جدید مهریه ۱۴ سکه از کی اجرا می شود؟

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده است. بنابراین، تاریخ دقیق اجرایی شدن آن مشخص نیست و تا آن زمان، قوانین فعلی (از جمله قانون ۱۱۰ سکه) معتبر هستند.

آیا در قانون جدید مهریه زندان دارد؟ (تا چند سکه؟)

در حال حاضر (سال ۱۴۰۴)، طبق قانون فعلی، اگر مرد تا سقف ۱۱۰ سکه مهریه را پرداخت نکند و تمکن مالی او ثابت شود یا اعسارش پذیرفته نشود، ممکن است به دلیل بدهی مهریه زندانی شود. در صورت تصویب طرح ۱۴ سکه، سقف حبس به ۱۴ سکه کاهش می یابد، اما این طرح هنوز قانون نیست.

سقف مهریه در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟

قانون، سقفی برای تعیین میزان مهریه (تعداد سکه یا مبلغ) تعیین نکرده است. زوجین می توانند هر مقداری را به عنوان مهریه توافق کنند. محدودیت های موجود صرفاً مربوط به سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) است که در حال حاضر ۱۱۰ سکه می باشد.

آیا مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟

بله، مهریه (به ویژه سکه یا وجه نقد) در زمان مطالبه، بر اساس نرخ روز و با لحاظ شاخص تورم اعلامی بانک مرکزی محاسبه می شود تا ارزش واقعی آن حفظ شود.

اگر مرد اموالی نداشته باشد، مهریه چگونه پرداخت می شود؟

اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد و توانایی مالی او نیز برای پرداخت یکجا ثابت نشود، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. در صورت پذیرش اعسار، مهریه به صورت اقساطی و بر اساس توان مالی او تعیین و پرداخت خواهد شد. اموالی که جزو مستثنیات دین محسوب می شوند، نیز قابل توقیف نیستند.

آیا مهریه را می توان به صورت اقساطی پرداخت کرد؟

بله، در صورت اثبات عدم توانایی مرد برای پرداخت یکجای مهریه (از طریق دادخواست اعسار)، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه را صادر کند و مبلغ پیش قسط و اقساط ماهانه را بر اساس توان مالی زوج تعیین نماید.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه چیست؟

در مهریه عندالمطالبه، زن به محض عقد حق مطالبه مهریه را دارد و مرد موظف به پرداخت است و زن می تواند از حق حبس استفاده کند. در مهریه عندالاستطاعه، زن باید ثابت کند که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را دارد و تا زمان اثبات آن، نمی تواند مهریه را مطالبه کند و حق حبس نیز وجود ندارد.

آیا طرح کاهش مهریه به ۵ سکه حقیقت دارد؟

طرح هایی با این مضمون مطرح شده اند، اما هیچ کدام به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان نرسیده اند و در حال حاضر جنبه قانونی ندارند.

آیا قوانین جدید مهریه شامل ازدواج های قبلی نیز می شود؟

طبق اصل عطف به ماسبق نشدن قوانین، تغییرات احتمالی در قوانین مهریه، اصولاً بر ازدواج هایی که پیش از تاریخ اجرای قانون جدید صورت گرفته اند، تأثیری نمی گذارند. مهریه تعیین شده در عقدنامه های قدیمی همچنان معتبر است و فقط ممکن است جنبه ضمانت اجرای کیفری آن در آینده تغییر کند.

مهریه تا چند سکه قابل اجراست؟

مهریه به هر تعداد سکه که در عقدنامه تعیین شده باشد، قابل اجرا و مطالبه است. اما سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای عدم پرداخت مهریه در حال حاضر ۱۱۰ سکه است و مازاد بر آن، تنها از طریق حقوقی (توقیف اموال) و با اثبات تمکن مالی مرد قابل مطالبه است.