مهریه چقدر تصویب شد؟

در حال حاضر، سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه در ایران همچنان ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. این بدان معناست که زوج تنها تا این سقف، در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن مالی، مشمول ضمانت اجرای کیفری (مانند حبس) قرار می گیرد. لازم به ذکر است که طرح پیشنهادی کاهش این سقف به ۱۴ سکه، تا این لحظه به تصویب نهایی نرسیده و به قانون تبدیل نشده است. بنابراین، هرگونه اطلاعاتی مبنی بر تصویب مهریه ۱۴ سکه، نادرست بوده و قانون فعلی همان ۱۱۰ سکه است.

بحث مهریه و تغییرات احتمالی آن همواره یکی از موضوعات مهم و پرحاشیه در قوانین خانواده ایران بوده است. ابهامات پیرامون میزان مهریه تصویب شده و به ویژه شایعات مربوط به طرح ۱۴ سکه، بسیاری از زوجین، زنان مطالبه کننده و حتی مردان را نگران کرده است. درک دقیق از قانون فعلی، طرح های پیشنهادی و مراحل مطالبه مهریه، برای هر فردی که با این موضوع درگیر است، حیاتی به نظر می رسد تا بتواند تصمیمات آگاهانه ای در خصوص حقوق و تکالیف خود اتخاذ کند. این مقاله به بررسی جامع و شفاف وضعیت کنونی قوانین مهریه می پردازد تا تمامی ابهامات را برطرف کرده و راهنمای کاملی برای افراد باشد.

قانون فعلی مهریه: سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی

برای درک وضعیت کنونی مهریه، ضروری است که نگاهی عمیق به قانون حمایت از خانواده داشته باشیم. این قانون، به ویژه ماده ۲۲ آن، چارچوب اصلی مطالبه و اجرای مهریه را مشخص کرده است. این ماده قانونی، نقطه اتکای بسیاری از دعاوی و توافقات مربوط به مهریه محسوب می شود و درک آن، راهگشای بسیاری از ابهامات است.

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده و مفهوم «تا یکصد و ده سکه»

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده به صراحت بیان می دارد: «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.»

این ماده دو نکته کلیدی را روشن می کند: اولاً، تا سقف ۱۱۰ سکه، زن حق دارد آن را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت است. در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، مرد ممکن است با ضمانت اجرای کیفری مواجه شود. ثانیاً، برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، شرایط کاملاً متفاوت است. برای این قسمت از مهریه، زن باید ثابت کند که مرد تمکن مالی لازم برای پرداخت را دارد. این موضوع، بار اثبات را بر دوش زن قرار می دهد و در صورت عدم اثبات، مرد هیچ تعهد کیفری در قبال آن نخواهد داشت.

ضمانت اجرای کیفری (حبس): شرایط و محدودیت ها

بسیاری از افراد تصور می کنند که هرگونه عدم پرداخت مهریه، مرد را راهی زندان می کند، اما این تصور کاملاً دقیق نیست. ضمانت اجرای کیفری برای مهریه، صرفاً تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی اعمال می شود و آن هم تحت شرایط خاص. اگر مرد نتواند مهریه تا این سقف را پرداخت کند و همچنین نتواند اعسار خود را (یعنی عدم توانایی مالی) به دادگاه اثبات کند، ممکن است حکم جلب و حبس برای او صادر شود. این حبس، ماهیتی مدنی دارد و به منظور وادار کردن مرد به پرداخت دین است. با پرداخت دین یا اثبات اعسار، مرد از زندان آزاد خواهد شد.

سقف ضمانت اجرای کیفری برای مهریه در ایران، محدود به ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است و مازاد بر آن تنها با اثبات تمکن مالی زوج قابل مطالبه است و ضمانت اجرای کیفری ندارد.

مهریه بالای ۱۱۰ سکه: تبیین نحوه مطالبه مازاد

اگر مهریه تعیین شده بیش از ۱۱۰ سکه باشد، مطالبه مازاد بر این مقدار، فرآیند متفاوتی دارد. برای مثال، اگر مهریه زنی ۲۰۰ سکه باشد، تا ۱۱۰ سکه آن مشمول مقررات فوق الذکر بوده و می تواند با ضمانت اجرای کیفری همراه شود (در صورت عدم اعسار مرد). اما برای ۹۰ سکه باقی مانده، زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. در این بخش، مسئولیت اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن خواهد بود و در صورت عدم اثبات، مرد هیچ الزامی به پرداخت این بخش از مهریه نخواهد داشت و به هیچ وجه نیز بابت آن زندانی نمی شود. این تفاوت، اهمیت بالایی در تعیین استراتژی مطالبه مهریه دارد.

نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

یکی از دغدغه های اصلی در مورد مهریه، نحوه محاسبه آن به نرخ روز است. طبق قانون، مهریه باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. این امر به دلیل حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان و در مواجهه با تورم صورت می گیرد. مرجع رسمی برای محاسبه نرخ روز مهریه، شاخص های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. فرمول کلی محاسبه به این صورت است که مبلغ مهریه بر اساس تاریخ عقد و تاریخ مطالبه، با استفاده از شاخص تورم سالانه، به ارزش روز تعدیل می شود. این فرآیند از طریق کارشناسان رسمی دادگستری یا خود دادگاه انجام می گیرد و زن می تواند درخواست خود را مبنی بر محاسبه مهریه به نرخ روز مطرح کند.

ماهیت حقوقی مهریه

مهریه به لحاظ حقوقی، یک حق مالی است که به محض عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می گیرد. به عبارت دیگر، مهریه یک دین است که مرد به زن بدهکار می شود، فارغ از اینکه تعداد سکه ها چقدر باشد یا چه زمانی مطالبه شود. این دین، با فوت زوج از بین نمی رود و از ماترک او قابل وصول است، مگر اینکه زن به صورت رسمی و قانونی آن را ببخشد. مهریه نشان دهنده تعهد مرد نسبت به تأمین بخشی از حقوق مالی زن در طول زندگی مشترک و حتی پس از آن است و ماهیت آن حتی با وجود بحث های پیرامون کاهش سقف ضمانت اجرا، تغییری نمی کند.

طرح پیشنهادی مهریه ۱۴ سکه: جزئیات، اهداف و وضعیت کنونی

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، یکی از بحث برانگیزترین موضوعات حقوقی در سال های اخیر بوده است. این طرح، اگرچه با اهداف مشخصی مطرح شده، اما هنوز به مرحله تصویب نهایی نرسیده و در حال حاضر هیچ وجاهت قانونی ندارد. درک جزئیات، اهداف و وضعیت فعلی این طرح برای جلوگیری از سوءتفاهم ها بسیار مهم است.

تأکید مجدد: طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه مصوب نشده و هنوز قانون نیست.

این نکته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که هرگونه گمانه زنی درباره اجرای قانون ۱۴ سکه، در حال حاضر فاقد اعتبار است. اخبار و شایعاتی که در فضاهای عمومی و شبکه های اجتماعی منتشر می شود، غالباً بدون پشتوانه قانونی هستند. این طرح صرفاً در مراحل بررسی و پیشنهاد در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و ممکن است در آینده تغییر کند، تصویب شود یا حتی به کلی مسکوت بماند. بنابراین، تمامی مطالبه کنندگان و بدهکاران مهریه باید خود را بر اساس قانون ۱۱۰ سکه فعلی تنظیم کنند.

جزئیات طرح پیشنهادی

طرح پیشنهادی ۱۴ سکه با اهداف خاصی به مجلس ارائه شده است:

1. هدف اصلی: کاهش جمعیت زندانیان مهریه و تنظیم روابط زوجین: یکی از مهم ترین دلایل ارائه این طرح، آمار بالای زندانیان مهریه است. با کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری به ۱۴ سکه، انتظار می رود تعداد مردانی که به دلیل عدم پرداخت مهریه روانه زندان می شوند، به شکل چشمگیری کاهش یابد. این اقدام همچنین با هدف ایجاد تعادل بیشتر در روابط زوجین و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از اهرم مهریه انجام می شود.
2. پیشنهاد کاهش ضمانت اجرای کیفری (حبس) به ۱۴ سکه: همانطور که ذکر شد، محور اصلی این طرح، محدود کردن حبس برای مهریه تا ۱۴ سکه است. این به معنای آن نیست که زن نمی تواند بیش از ۱۴ سکه مهریه داشته باشد، بلکه صرفاً به این معنی است که برای مابقی مهریه، مرد زندانی نخواهد شد و زن باید از طرق دیگر (مانند توقیف اموال) به مطالبه بپردازد.
3. بررسی ایده حق ثبت یا مالیات برای مهریه های بالاتر از ۱۴ سکه: یکی دیگر از اجزای این طرح، پیشنهاد دریافت حق ثبت یا مالیات از مهریه هایی است که تعدادشان از ۱۴ سکه بیشتر است. هدف از این بخش، افزایش مسئولیت پذیری در تعیین مهریه و همچنین ایجاد منابع مالی برای صندوق های حمایتی (مانند صندوق تهیه جهیزیه برای نیازمندان) عنوان شده است. این موضوع نیز در دست بررسی است و هنوز نهایی نشده است.
4. پیشنهاد جایگزینی عبارت عندالمطالبه با عندالاستطاعه در سند ازدواج برای مهریه: این بخش از طرح پیشنهاد می دهد که در هنگام عقد، به جای اینکه مهریه عندالمطالبه (یعنی زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند) باشد، به صورت عندالاستطاعه (یعنی زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد) ثبت شود. این تغییر می تواند تأثیر عمیقی بر فرآیند مطالبه مهریه بگذارد و مسئولیت اثبات توانایی مالی مرد را بر عهده زن قرار دهد.

دلایل مخالفت ها و موافقت ها

این طرح، مانند هر پیشنهاد قانونی دیگری، با دیدگاه های موافق و مخالف بسیاری روبرو شده است:

• موافقان طرح: عمدتاً به کاهش جمعیت زندانیان، کاهش فشار بر سیستم قضایی، و ایجاد تعادل بیشتر در روابط خانوادگی اشاره می کنند. آنها معتقدند که مهریه های سنگین، نه تنها ضامن خوشبختی نیست، بلکه می تواند به ابزاری برای فشار و سوءاستفاده تبدیل شود.
• مخالفان طرح: شامل برخی حامیان حقوق زنان و کارشناسان حقوقی می شوند که نگران تضعیف حقوق مالی زنان و کاهش امنیت اقتصادی آنان هستند. آنها بر این باورند که مهریه، پشتوانه مهمی برای زن در زندگی مشترک و پس از آن است و کاهش ضمانت اجرای آن می تواند زن را در موقعیت آسیب پذیرتری قرار دهد.

وضعیت قانونی طرح

در حال حاضر، طرح پیشنهادی مهریه ۱۴ سکه در مراحل بررسی در کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی قرار دارد. این بدان معناست که هنوز مسیر طولانی برای تبدیل شدن به قانون در پیش دارد: از بررسی های بیشتر، اصلاحات، تصویب در صحن علنی مجلس و سپس تأیید شورای نگهبان. هیچ تضمینی وجود ندارد که این طرح به شکل فعلی به تصویب برسد و ممکن است تغییرات زیادی در آن اعمال شود یا حتی به کلی رد شود. تا آن زمان، قانون فعلی ۱۱۰ سکه کماکان لازم الاجراست.

مراحل قانونی مطالبه مهریه (بر اساس قوانین فعلی)

فرآیند مطالبه مهریه، برای بسیاری از زنان مبهم و پیچیده به نظر می رسد. آشنایی با مراحل قانونی و مسیرهای موجود، می تواند به آنها کمک کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری برای احقاق حق خود اقدام کنند. این مراحل، بر اساس قوانین فعلی کشور (قانون ۱۱۰ سکه) تبیین شده اند.

گام اول: مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک

اولین و اغلب توصیه شده ترین گام برای مطالبه مهریه، مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک است. این مسیر، مزایایی نسبت به مراجعه مستقیم به دادگاه دارد:

1. مراحل ثبت درخواست صدور اجراییه از طریق دفتر ازدواج: زن می تواند با در دست داشتن سند ازدواج، به دفتری که عقد نکاح در آن ثبت شده، مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای مهریه را ارائه دهد. دفترخانه، اجراییه را صادر و برای مرد ابلاغ می کند.
2. مزایا و معایب مطالبه از طریق ثبت:
   • مزایا: سرعت نسبتاً بالاتر، هزینه دادرسی کمتر نسبت به دادگاه، امکان توقیف اموال مرد بدون نیاز به رأی دادگاه در مراحل اولیه.
   • معایب: محدودیت در شناسایی اموال مرد (اگر زن اطلاعات کافی از دارایی های مرد نداشته باشد)، عدم امکان رسیدگی به دادخواست اعسار مرد (اعسار تنها در دادگاه قابل طرح است).
3. معرفی اموال زوج: اهمیت شناسایی و معرفی دارایی های مرد: در این مرحله، هرچه زن اطلاعات دقیق تری از اموال و دارایی های مرد (مانند املاک، خودرو، حساب های بانکی، حقوق و مستمری) داشته باشد، فرآیند مطالبه و توقیف اموال سریع تر و موفق تر خواهد بود. این اطلاعات به اداره ثبت کمک می کند تا بتواند اموال را توقیف کرده و از طریق مزایده، مهریه را پرداخت کند.

گام دوم: مراجعه به دادگاه خانواده

در برخی موارد، مراجعه به دادگاه خانواده ضروری است. این کار می تواند پس از عدم موفقیت کامل در اداره ثبت یا برای مطالبه مهریه بالای ۱۱۰ سکه باشد:

1. زمان و شرایط مراجعه به دادگاه:
   • اگر زن نتواند از طریق اداره ثبت به تمام مهریه خود دست یابد (مثلاً اموالی برای توقیف پیدا نشود).
   • برای مطالبه بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه مهریه (که نیازمند اثبات تمکن مالی مرد است).
   • برای توقیف اموالی که از طریق اداره ثبت قابل شناسایی نیستند یا پیچیدگی های حقوقی دارند.
2. نقش سامانه ثنا در اطلاع رسانی ها: تمامی مراحل قضایی، از جمله ابلاغیه ها، اخطاریه ها و تاریخ جلسات دادگاه، از طریق سامانه ثنا به طرفین دعوا اطلاع رسانی می شود. ثبت نام در این سامانه برای پیگیری پرونده مهریه حیاتی است.
3. لزوم ارائه دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: زن باید دادخواست مطالبه مهریه را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند. این دادخواست شامل مشخصات طرفین، میزان مهریه، و درخواست های زن است.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

پس از مطالبه مهریه از سوی زن، مرد می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. این دادخواست با هدف قسط بندی مهریه و جلوگیری از حبس صورت می گیرد:

1. تعریف اعسار و شرایط پذیرش آن: اعسار به معنای عدم توانایی مالی مرد برای پرداخت یکجای مهریه است. دادگاه با بررسی دارایی ها، درآمد و هزینه های زندگی مرد، این ادعا را بررسی می کند. شرط پذیرش اعسار، اثبات این عدم توانایی مالی است.
2. مراحل و مستندات لازم برای ارائه دادخواست اعسار: مرد باید ظرف مدت معین (معمولاً یک ماه پس از ابلاغ اجراییه) دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه دهد. این دادخواست باید همراه با لیست کامل دارایی ها، درآمدهای ماهانه، هزینه های زندگی و همچنین شهادت شهود باشد که گواه بر عدم توانایی مالی مرد باشند.
3. نحوه قسط بندی مهریه توسط دادگاه (متناسب با توان مالی زوج): در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد (میزان درآمد، تعداد افراد تحت تکفل، هزینه های ضروری زندگی و غیره)، مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند. این اقساط می تواند شامل یک پیش پرداخت و سپس اقساط ماهانه باشد. میزان هر قسط و دوره پرداخت آن، کاملاً به نظر قاضی و شرایط خاص هر پرونده بستگی دارد.
   

   تفاوت های کلیدی: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

   انتخاب نوع مهریه در زمان عقد، پیامدهای حقوقی مهمی دارد. دو نوع اصلی مهریه، عندالمطالبه و عندالاستطاعه هستند که هر یک تعاریف و شرایط مطالبه متفاوتی دارند. درک این تفاوت ها برای زوجین ضروری است تا در آینده با چالش های حقوقی مواجه نشوند.

   مهریه عندالمطالبه

   مهریه عندالمطالبه، رایج ترین نوع مهریه است که در اسناد ازدواج ثبت می شود. معنای آن این است که زن هر زمان پس از عقد، حق مطالبه تمام یا بخشی از مهریه خود را دارد و مرد نیز مکلف به پرداخت آن است. در این حالت، بار اثبات تمکن مالی بر عهده مرد است. یعنی، اگر زن مهریه خود را مطالبه کند، مرد باید آن را پرداخت کند، مگر اینکه با ارائه دادخواست اعسار، ثابت کند که توانایی پرداخت یکجا را ندارد.

   در مهریه عندالمطالبه، زن می تواند حتی بدون وقوع نزدیکی و در طول زندگی مشترک نیز مهریه خود را مطالبه کند. در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار از سوی مرد، ضمانت اجراهای قانونی (مانند توقیف اموال و در سقف ۱۱۰ سکه، حبس) برای مرد اعمال می شود.

   مهریه عندالاستطاعه

   در مقابل، مهریه عندالاستطاعه نوعی از مهریه است که پرداخت آن منوط به اثبات تمکن مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. در این نوع مهریه، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زن قرار می گیرد، نه مرد. این تفاوت، بسیار چشمگیر است و می تواند فرآیند مطالبه را برای زن دشوارتر کند.

   مهریه عندالاستطاعه معمولاً برای کاهش ریسک زندانی شدن مردان و با توجه به شرایط اقتصادی طرفین در زمان عقد تعیین می شود. اگر زن نتواند تمکن مالی مرد را اثبات کند، مرد الزامی به پرداخت مهریه نخواهد داشت و هیچ گونه ضمانت اجرای کیفری نیز برای او اعمال نمی شود.

   اهمیت این تفاوت در هنگام عقد و پیامدهای حقوقی آن

   اهمیت انتخاب بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در زمان عقد، بسیار بالاست. در هنگام عقد نکاح، زوجین باید با آگاهی کامل از پیامدهای هر یک، تصمیم گیری کنند. تعیین مهریه عندالمطالبه به زن این حق را می دهد که در هر زمان مطالبه کند و مرد مسئول پرداخت است، مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند. در مقابل، مهریه عندالاستطاعه، مسئولیت اثبات توانایی مرد را بر عهده زن می گذارد و این می تواند فرآیند مطالبه را به مراتب پیچیده تر سازد.

   آیا امکان تغییر نوع مهریه (از عندالمطالبه به عندالاستطاعه) پس از عقد وجود دارد؟

   تغییر نوع مهریه از عندالمطالبه به عندالاستطاعه یا بالعکس پس از عقد، به سادگی امکان پذیر نیست. این امر نیازمند توافق کتبی و رسمی هر دو طرف (زن و مرد) و ثبت آن در یک سند رسمی یا از طریق دادگاه است. بدون رضایت و توافق هر دو طرف، تغییر در نوع مهریه ممکن نخواهد بود. به همین دلیل، تأکید می شود که زوجین در زمان عقد با دقت و با مشورت کارشناسان حقوقی، نوع مهریه خود را انتخاب کنند.

   نکات مهم حقوقی پیرامون مهریه

   موضوع مهریه ابعاد حقوقی گسترده ای دارد که فراتر از صرفاً تعداد سکه ها است. آشنایی با این نکات، برای هر دو طرف (زوج و زوجه) بسیار مهم است تا بتوانند از حقوق خود دفاع کرده و از بروز مشکلات حقوقی پیچیده تر جلوگیری کنند.

   حق ثبت مهریه

   حق ثبت مهریه، هزینه ای است که در زمان مطالبه مهریه، زن باید آن را پرداخت کند. این هزینه معمولاً درصدی از ارزش کل مهریه مطالبه شده است و به منظور ثبت رسمی درخواست صدور اجراییه مهریه در اداره ثبت اسناد و املاک دریافت می شود. میزان این حق ثبت متغیر است، اما به طور معمول در حدود ۲.۵ درصد از ارزش مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه طلا محاسبه می شود. این مبلغ بر اساس نرخ روز سکه در زمان ثبت درخواست تعیین می گردد. پرداخت حق ثبت، پیش شرط به جریان افتادن پرونده مطالبه مهریه از طریق ثبت است و عدم پرداخت آن، منجر به عدم پیشرفت پرونده می شود.

   اموال قابل توقیف برای مهریه

   یکی از مهم ترین مراحل مطالبه مهریه، شناسایی و توقیف اموال مرد است. زن می تواند درخواست توقیف اموال مختلفی را برای تأمین مهریه خود مطرح کند. این اموال شامل:

   • خودرو: اتومبیل و سایر وسایل نقلیه به نام مرد، قابل توقیف هستند.
   • ملک: املاک و مستغلات (آپارتمان، زمین، مغازه) که به نام مرد ثبت شده اند، می توانند توقیف شوند.
   • حساب بانکی: موجودی حساب های بانکی مرد تا سقف مهریه قابل توقیف است.
   • سهام: سهام شرکت ها و اوراق بهادار به نام مرد نیز می توانند توقیف شوند.
   • حقوق بازنشستگی و حقوق کارمندی: بخشی از حقوق بازنشستگی و حقوق ماهانه مرد، با محدودیت های قانونی (مانند توقیف یک چهارم حقوق در صورت داشتن همسر و فرزند، و یک سوم حقوق در صورت نداشتن)، قابل توقیف است.
   • سایر دارایی ها: هر مال منقول و غیرمنقول دیگری که مرد مالک آن باشد، پس از شناسایی، می تواند توقیف شود.

   نکته مهم این است که اموال ضروری برای زندگی مرد (مستثنیات دین) مانند منزل مسکونی متناسب با شأن، لوازم ضروری زندگی و ابزار کار، قابل توقیف نیستند.

   موارد عدم تعلق مهریه

   در برخی شرایط خاص، ممکن است تمام یا بخشی از مهریه به زن تعلق نگیرد. این موارد عبارتند از:

   • فوت زوجه قبل از تمکین: اگر زن قبل از وقوع اولین نزدیکی و بدون اینکه تمکین خاص از مرد کرده باشد فوت کند، مهریه به او تعلق نمی گیرد. البته ورثه می توانند نصف مهریه را مطالبه کنند.
   • بذل مهریه: اگر زن به اختیار و اراده خود، تمام یا بخشی از مهریه را به مرد ببخشد، دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند.
   • وقوع جرم زنای قبل از نزدیکی: در صورتی که قبل از نزدیکی، زن مرتکب جرم زنا شود، مهریه به او تعلق نمی گیرد.
   • فسخ نکاح قبل از نزدیکی: در صورت فسخ عقد نکاح قبل از نزدیکی، نصف مهریه به زن تعلق می گیرد. اگر مهریه در عقد تعیین نشده باشد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود.
   • طلاق توافقی: در طلاق توافقی، زوجین می توانند بر سر میزان و نحوه پرداخت مهریه به توافق برسند که ممکن است شامل بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه باشد.

   مهریه در عقد موقت

   مهریه در عقد موقت (صیغه) دارای تفاوت هایی با عقد دائم است. در عقد موقت، تعیین مهریه، شرط صحت عقد است و بدون تعیین مهریه، عقد باطل خواهد بود. مهریه در عقد موقت، به محض عقد و حتی قبل از نزدیکی، به طور کامل به زن تعلق می گیرد و مطالبه آن نیز تابع شرایط و توافقات صورت گرفته در زمان عقد است. با پایان یافتن مدت عقد یا بذل مدت از سوی مرد، مهریه تعیین شده به زن تعلق می گیرد، مگر اینکه زن آن را نبخشیده باشد.

   اثر فوت زوج یا زوجه بر مهریه

   فوت یکی از زوجین، بر حق مهریه تأثیر می گذارد:

   • فوت زوج: در صورت فوت مرد، مهریه زن از ماترک (اموال به جا مانده) مرد قابل وصول است و زن، یکی از طلبکاران متوفی محسوب می شود و باید قبل از تقسیم ارث، مهریه خود را دریافت کند.
   • فوت زوجه: اگر زن فوت کند، حق مهریه به ورثه او (پدر و مادر و فرزندان) منتقل می شود. یعنی ورثه زن می توانند مهریه او را از مرد (شوهر متوفی) مطالبه کنند. البته اگر فوت زن قبل از نزدیکی و بدون تمکین بوده باشد، طبق موارد عدم تعلق مهریه، ممکن است مهریه به ورثه او تعلق نگیرد یا تنها نصف آن تعلق گیرد.

   امکان تعدیل اقساط مهریه

   در صورتی که دادگاه مهریه را به صورت اقساطی تعیین کرده باشد و پس از مدتی، شرایط مالی مرد تغییر کند (مثلاً درآمد او کاهش یابد یا هزینه های زندگی اش افزایش پیدا کند)، مرد می تواند با ارائه دادخواست تعدیل اقساط مهریه به دادگاه، درخواست کند که میزان اقساط متناسب با توان مالی جدید او تغییر یابد. دادگاه با بررسی مجدد وضعیت مالی مرد و در صورت اثبات تغییر شرایط، اقدام به تعدیل (کاهش یا افزایش) اقساط خواهد کرد. این امکان به مرد فرصت می دهد تا در شرایط دشوار مالی، بتواند تعهدات خود را به نحو مطلوب تری انجام دهد و از فشارهای اقتصادی زیاد جلوگیری کند.

   نتیجه گیری

   با بررسی های انجام شده، به روشنی می توان دریافت که در حال حاضر، سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. این بدان معناست که در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، مرد تا این سقف ممکن است با حبس مواجه شود. این در حالی است که طرح کاهش این سقف به ۱۴ سکه، هنوز در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و به هیچ عنوان به قانون تبدیل نشده است. بنابراین، هرگونه اطلاعاتی مبنی بر تغییر قانون و تصویب مهریه ۱۴ سکه، تا اطلاع ثانوی، فاقد اعتبار است.

   آگاهی کامل از قوانین و مقررات مربوط به مهریه برای تمامی افراد جامعه، چه زنانی که قصد مطالبه مهریه دارند و چه مردانی که درگیر پرداخت آن هستند، حیاتی است. پیچیدگی های حقوقی و تغییرات احتمالی در قوانین، لزوم مشاوره با وکیل متخصص در امور خانواده را دوچندان می کند. یک وکیل مجرب می تواند راهنمایی های دقیق و کاربردی ارائه دهد و افراد را در تمامی مراحل مطالبه، دفاع یا توافق، یاری رساند. این آگاهی و پشتیبانی حقوقی، می تواند از بروز مشکلات و ابهامات بعدی جلوگیری کرده و به احقاق حقوق به بهترین شکل ممکن کمک کند. از این رو، قبل از هر اقدامی در زمینه مهریه، مشورت با یک وکیل متخصص به شدت توصیه می شود.