مهریه تا چند سکه مجاز است؟

پرسش مهریه تا چند سکه مجاز است؟ یکی از رایج ترین ابهامات حقوقی در جامعه است که اغلب با برداشت های نادرست و شایعات همراه می شود. واقعیت این است که در قوانین ایران، هیچ سقفی برای تعیین مهریه در هنگام عقد نکاح وجود ندارد؛ زوجین می توانند هر تعداد سکه یا هر مال دیگری را به عنوان مهریه مشخص کنند. اما این آزادی در تعیین، با محدودیت هایی در حوزه ضمانت اجرای قانونی و نحوه مطالبه آن همراه است که فهم دقیق آن ها برای هر زوج و خانواده ای ضروری به نظر می رسد. به ویژه، موضوع ۱۱۰ سکه بهار آزادی و طرح های اخیر مبنی بر ۱۴ سکه، همواره محل بحث و پرسش است و تفاوت اساسی میان آن چه تعیین می شود و آن چه قابل مطالبه با ضمانت اجرای مشخص است، نیاز به شفاف سازی دارد.

درک عمیق قوانین مهریه برای بسیاری از افراد، از زوجین جوان در آستانه ازدواج گرفته تا کسانی که با چالش های حقوقی مربوط به مطالبه یا پرداخت مهریه روبرو هستند، اهمیت حیاتی دارد. این مقاله تلاش می کند تا با زبانی روان و در عین حال دقیق، به تمامی ابعاد این موضوع بپردازد و مسیر روشنی را پیش روی مخاطبان قرار دهد. از تعریف پایه مهریه و مبانی قانونی آن گرفته تا جزئیات مربوط به سقف ضمانت اجرایی، تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، و بررسی آخرین تغییرات پیشنهادی در قوانین، همه و همه مورد تحلیل قرار خواهد گرفت تا خواننده با آگاهی کامل، قدم در مسیر تصمیم گیری های مهم زندگی خود بگذارد.

۱. مهریه چیست و مبنای قانونی آن کجاست؟

مهریه، واژه ای آشنا در فرهنگ ازدواج ایرانی است که ریشه در آموزه های دینی و قوانین مدنی کشورمان دارد. این حق مالی، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، به زن تعلق می گیرد و او مالک بلامنازع آن می شود. در حقیقت، مهریه نه هدیه ای است که مرد می تواند از اعطای آن سر باز زند و نه پاداشی است که به ازای انجام وظایف همسری به زن داده می شود، بلکه تعهدی است حقوقی که مرد در قبال زن برعهده می گیرد.

مبنای قانونی مهریه در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به ویژه در ماده ۱۰۷۸ و مواد بعدی آن، به روشنی تبیین شده است. طبق این ماده، هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک باشد می توان مهر قرار داد. این تعریف نشان می دهد که مهریه می تواند شامل طیف وسیعی از اموال، از سکه و طلا گرفته تا ملک، پول نقد، لوازم منزل یا حتی آموزش یک مهارت باشد. مهم ترین ویژگی مهریه این است که به محض انعقاد عقد، زن به صورت کامل مالک آن می شود و هر زمان که اراده کند، می تواند آن را از همسر خود مطالبه نماید. این حق زن، مستقل از تمکین یا عدم تمکین او و سایر وظایف زناشویی است و نمی توان آن را مشروط به وقوع رویدادهای آتی کرد مگر در مواردی خاص و با توافق طرفین.

انواع مهریه و تفاوت های آنها

قانون مدنی ایران، سه نوع اصلی مهریه را شناسایی و تعریف کرده است که هر یک ویژگی ها و احکام خاص خود را دارند:

• مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مهریه ای گفته می شود که با توافق زوجین در هنگام عقد نکاح تعیین می شود. نام مسمی به معنای نام برده شده یا مشخص شده است و نشان می دهد که این مهریه به طور صریح و با رضایت هر دو طرف در سند ازدواج ثبت شده است. مهرالمسمی می تواند هر نوع مال قابل تملک باشد که زوجین بر آن توافق کرده اند.
• مهرالمثل: در شرایطی که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد، یا مهریه تعیین شده به دلایلی باطل باشد و زوجین پس از نزدیکی بخواهند مهریه ای برای زن تعیین کنند، مهرالمثل به میان می آید. این نوع مهریه بر اساس عرف، شأن و جایگاه خانوادگی و اجتماعی زن، وضعیت مالی مرد و سایر شرایط مشابه توسط دادگاه تعیین می شود. به عبارت دیگر، دادگاه با در نظر گرفتن ویژگی های زن، مهریه ای معادل مهریه زنانی که از نظر شأن و منزلت شبیه او هستند، تعیین می کند.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه خاص مورد طلاقی است که در آن مهریه ای در زمان عقد تعیین نشده و قبل از نزدیکی، مرد زن را طلاق می دهد. در این صورت، بر اساس وضعیت مالی و توانایی مرد، مالی به عنوان مهرالمتعه به زن داده می شود تا او را از حالت بی مهریه خارج کند. دادگاه با توجه به استطاعت مالی مرد و سایر شرایط، میزان این مهریه را تعیین می کند.

درک این تفاوت ها به زوجین کمک می کند تا با آگاهی بیشتری نسبت به تعیین مهریه و حقوق و تکالیف ناشی از آن اقدام کنند.

۲. سقف مهریه در ایران: مفهوم مجاز و قابل اجرا

اغلب این سوال مطرح می شود که مهریه تا چند سکه مجاز است؟ یا آیا سقفی برای تعیین مهریه وجود دارد؟ پاسخ صریح و روشن به این سوال، در بسیاری از مواقع با سوءتفاهم ها و اطلاعات نادرست همراه است. باید به وضوح بیان کرد که در قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران، هیچ سقف و محدودیتی برای تعیین مهریه وجود ندارد. زن و مرد می توانند با توافق یکدیگر، هر تعداد سکه طلا یا هر مال دیگری را به عنوان مهریه در سند ازدواج ثبت کنند و از این منظر، مهریه هزاران سکه نیز کاملاً مجاز است.

اما موضوعی که موجب ابهام و سردرگمی می شود، تفاوت میان میزان مهریه تعیین شده و میزان مهریه ای که ضمانت اجرای قانونی مشخصی دارد است. این تفاوت اساسی، در عمل پیامدهای مهمی برای طرفین ایجاد می کند.

ضمانت اجرای مهریه: محدودیت ۱۱۰ سکه

محدودیتی که در مورد مهریه مطرح می شود، نه در تعیین آن، بلکه در ضمانت های اجرایی خاص آن است. این موضوع در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ به وضوح بیان شده است. این ماده می گوید:

«دولت مکلف است از طریق ایجاد صندوق حمایت از محکومان مالی، حمایت های لازم را از زنان مطالبه کننده مهریه به عمل آورد. هرگاه مهریه تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات مربوط به اجرای احکام کیفری است و در صورت اعسار محکوم علیه (مرد)، مقررات مربوط به معسرین و تقسیط اعمال می گردد. ولیکن نسبت به مازاد بر یکصد و ده سکه، فقط در صورت اثبات ملائت (توانایی مالی) زوج، مهریه قابل مطالبه و وصول است و امکان صدور حکم جلب یا بازداشت زوج وجود نخواهد داشت.»

این ماده به این معناست که اگر مهریه زنی تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، زن می تواند برای مطالبه آن اقدام کند و در صورت عدم پرداخت از سوی مرد، دادگاه می تواند حکم بازداشت یا جلب او را صادر کند. همچنین، اموال مرد تا این سقف برای پرداخت مهریه قابل توقیف خواهد بود. به بیان دیگر، برای ۱۱۰ سکه اول، مرد تحت فشار قانونی جدی قرار می گیرد تا مهریه را پرداخت کند یا اعسار خود را ثابت نماید.

اما داستان برای مهریه هایی که بیش از ۱۱۰ سکه تعیین شده اند، متفاوت است. اگر مهریه زنی، برای مثال، ۵۰۰ سکه باشد، او می تواند تمام ۵۰۰ سکه را مطالبه کند. اما برای ۳۹۰ سکه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را به دادگاه اثبات کند. در این شرایط، دیگر امکان صدور حکم جلب برای مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه مازاد وجود نخواهد داشت و مطالبه صرفاً از طریق توقیف اموال (در صورت وجود و اثبات) یا تقسیط، آن هم پس از اثبات توانایی مالی مرد، پیگیری می شود.

چرا ۱۱۰ سکه؟ فلسفه این قانون

قانون گذار با وضع این محدودیت، به دنبال ایجاد تعادل بین حمایت از حق مهریه زن و جلوگیری از تبعات منفی مهریه های سنگین، به ویژه افزایش آمار زندانیان مهریه، بوده است. پیش از این قانون، مردان زیادی به دلیل مهریه های بالا و عدم توانایی در پرداخت یک جای آن، راهی زندان می شدند. این امر علاوه بر آسیب های اجتماعی و خانوادگی، بار سنگینی بر دوش قوه قضائیه و زندان ها نیز وارد می کرد. بنابراین، محدودیت ۱۱۰ سکه، با هدف کاهش موارد حبس و توقیف اموال، برای مبالغ مازاد و تمرکز بر توانایی مالی واقعی مرد برای پرداخت، در نظر گرفته شد.

۳. قانون جدید مهریه ۱۴ سکه: واقعیت یا شایعه؟

یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر به دفعات مورد بحث قرار گرفته و اخبار ضد و نقیضی در مورد آن منتشر شده است، بحث قانون جدید مهریه ۱۴ سکه است. بسیاری از زوجین و خانواده ها این سوال را مطرح می کنند که آیا واقعاً سقف مهریه به ۱۴ سکه کاهش یافته است؟

وضعیت کنونی طرح ۱۴ سکه: صرفاً یک پیشنهاد

بسیار مهم است که بدانیم طرح کاهش سقف ضمانت اجرای مهریه به ۱۴ سکه، در حال حاضر فقط یک طرح پیشنهادی است که در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است. این طرح هنوز به تصویب نهایی مجلس نرسیده و به قانون لازم الاجرا تبدیل نشده است. بنابراین، تمام صحبت هایی که درباره اجرایی شدن قانون ۱۴ سکه یا الزام به پرداخت مالیات برای مهریه های بالای ۱۴ سکه مطرح می شود، در حال حاضر صرفاً گمانه زنی است و مبنای قانونی ندارد.

در نتیجه، باید تاکید کرد که قانون فعلی مهریه در ایران، همان قانون ۱۱۰ سکه است که پیش تر توضیح داده شد. یعنی تا ۱۱۰ سکه، امکان بازداشت و توقیف اموال مرد وجود دارد و برای مازاد بر آن، تنها در صورت اثبات توانایی مالی مرد، مطالبه مهریه ممکن است و حکم جلب صادر نمی شود.

هدف از طرح ۱۴ سکه و پیامدهای احتمالی

طرح ۱۴ سکه نیز مانند قانون ۱۱۰ سکه، با اهدافی مشخص مطرح شده است. از جمله اهداف اصلی این طرح می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش آمار زندانیان مهریه: به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های قانون گذاران.
• تسهیل ازدواج جوانان: با کاهش نگرانی ها و فشارهای مالی ناشی از مهریه های سنگین.
• تشویق به تعیین مهریه های معقول و منطقی: با این امید که زوجین با دید واقع بینانه تری نسبت به آینده، مهریه را تعیین کنند.

در صورت تصویب و تبدیل این طرح به قانون، پیامدهای احتمالی آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• کاهش چشمگیر موارد صدور حکم جلب برای مهریه، حتی نسبت به ۱۱۰ سکه کنونی.
• تمرکز بیشتر بر راه های دیگر مطالبه مهریه، مانند توقیف اموال و تقسیط، بدون ضمانت اجرای حبس.
• ایجاد تغییر در فرهنگ ازدواج و نگرش جامعه نسبت به مهریه.

با این حال، باید منتظر ماند و دید که آیا این طرح در نهایت مراحل قانونی تصویب را طی خواهد کرد یا خیر. تا آن زمان، قانون ۱۱۰ سکه همچنان معیار و ملاک عمل دادگاه ها و ادارات ثبت خواهد بود.

۴. روش های مطالبه مهریه

مطالبه مهریه، حق قانونی زن است که پس از عقد نکاح، هر زمان بخواهد می تواند آن را از همسر خود طلب کند. این مطالبه می تواند در طول زندگی مشترک یا پس از جدایی صورت گیرد. برای مطالبه مهریه دو مسیر اصلی وجود دارد که هر یک ویژگی ها، مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند:

از طریق اداره ثبت اسناد رسمی

یکی از مسیرهای مطالبه مهریه، مراجعه به اداره ثبت اسناد رسمی است. این روش، معمولاً برای مهریه هایی که به صورت رسمی در سند ازدواج ثبت شده اند، کاربرد دارد. مراحل کلی مطالبه مهریه از طریق ثبت به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفترخانه ازدواج: زن باید به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را ارائه دهد.
2. صدور اجرائیه: پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت درخواست، دفترخانه اجرائیه را صادر می کند و آن را به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی ارسال می نماید.
3. ابلاغ به زوج: اداره اجرای ثبت، اجرائیه را به اطلاع مرد می رساند و به او مهلت می دهد تا مهریه را پرداخت کند.
4. توقیف اموال: در صورتی که مرد در مهلت مقرر مهریه را پرداخت نکند، زن می تواند با معرفی اموال قابل توقیف از مرد (مانند حساب بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک و غیره)، درخواست توقیف آن اموال را از اداره ثبت کند.

مزایا و محدودیت ها:

• مزایا: این روش معمولاً از سرعت بیشتری نسبت به دادگاه برخوردار است و در برخی موارد، هزینه دادرسی اولیه آن کمتر به نظر می رسد. همچنین، برای زنانی که به دنبال توقیف اموال مشخصی از مرد هستند، می تواند کارآمد باشد.
• محدودیت ها: اصلی ترین محدودیت این روش آن است که اداره ثبت صلاحیت صدور حکم جلب را ندارد. بنابراین، اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد و از پرداخت مهریه خودداری کند، زن ناچار به مراجعه به دادگاه خواهد بود. علاوه بر این، شناسایی اموال مرد به عهده زن است و اداره ثبت در این زمینه به صورت فعال عمل نمی کند.

از طریق دادگاه خانواده

مسیر دیگر مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده است. این روش معمولاً در مواردی که امکان شناسایی اموال وجود ندارد، یا زن قصد مطالبه کل مهریه (بیش از ۱۱۰ سکه) را دارد، یا در کنار مهریه، سایر دعاوی خانوادگی (مانند طلاق یا نفقه) نیز مطرح است، انتخاب می شود.

مراحل و روند حقوقی:

1. ارائه دادخواست: زن باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این دادخواست، میزان مهریه و دلایل مطالبه آن باید به وضوح ذکر شود.
2. تشکیل پرونده و رسیدگی: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع داده شده و طرفین برای شرکت در جلسات رسیدگی دعوت می شوند.
3. صدور رأی: دادگاه پس از بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و در صورت لزوم، انجام تحقیقات لازم، رأی خود را صادر می کند.
4. اجرای حکم: در صورتی که رأی به نفع زن صادر شود و مهریه قطعی گردد، پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری ارسال می شود. در این مرحله، زن می تواند درخواست شناسایی اموال مرد، توقیف آن ها و در صورت عدم پرداخت تا سقف ۱۱۰ سکه، درخواست صدور حکم جلب مرد را بنماید.

نقش وکیل در مطالبه مهریه:

مطالبه مهریه، به ویژه در دادگاه، فرآیندی پیچیده و زمان بر است که نیاز به آگاهی کامل از قوانین و رویه های حقوقی دارد. حضور یک وکیل متخصص مهریه می تواند در تمامی مراحل، از تنظیم دادخواست و جمع آوری مدارک گرفته تا شرکت در جلسات دادگاه و پیگیری امور اجرایی، به زن کمک شایانی کند. وکیل می تواند با دفاع از حقوق موکل خود، روند مطالبه مهریه را تسهیل و تسریع بخشد و از تضییع حقوق او جلوگیری نماید.

۵. شرایط پرداخت مهریه و دادخواست اعسار

پس از مطالبه مهریه توسط زن، نوبت به بررسی شرایط پرداخت آن توسط مرد می رسد. نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و وضعیت مالی مرد، در نحوه و سرعت پرداخت مهریه نقش تعیین کننده ای دارد. در صورتی که مرد توانایی پرداخت یک جای مهریه را نداشته باشد، قانون راهکاری به نام دادخواست اعسار را پیش بینی کرده است.

مهریه عندالمطالبه: حق زن در هر زمان

واژه عندالمطالبه به این معناست که مهریه، به محض درخواست زن، باید توسط مرد پرداخت شود. در حقیقت، حق مطالبه مهریه در این حالت، مشروط به هیچ قید و شرطی نیست و زن می تواند در هر زمان از زندگی مشترک، حتی یک روز پس از عقد، مهریه خود را طلب کند. در مهریه عندالمطالبه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن نیست و فرض بر این است که مرد توان پرداخت دارد. اگر مرد از پرداخت مهریه عندالمطالبه خودداری کند، زن می تواند از طریق قانونی اقدام کند و حتی در صورت عدم تمکین مرد به حکم دادگاه برای پرداخت، می تواند از حق حبس خود (عدم تمکین از وظایف زناشویی تا زمان دریافت مهریه) استفاده کند. البته استفاده از حق حبس نیز شرایط خاص خود را دارد و نیازمند رعایت تشریفات قانونی است.

مهریه عندالاستطاعه: مشروط به توان مالی مرد

در مقابل مهریه عندالمطالبه، مهریه عندالاستطاعه قرار دارد. این نوع مهریه به صراحت در سند ازدواج ثبت می شود و به این معناست که زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. به عبارت دیگر، در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات توان مالی مرد بر عهده خود زن است. اگر زن مهریه عندالاستطاعه خود را مطالبه کند، باید مدارک و شواهدی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه باشد. این امر فرآیند مطالبه را پیچیده تر می کند.

در سال های اخیر، بحث های زیادی درباره تبدیل مهریه عندالمطالبه به عندالاستطاعه به عنوان پیش فرض در عقدنامه ها مطرح شده است. هدف از این پیشنهادها، کاهش فشار مالی بر مردان و جلوگیری از زندانی شدن آن ها به دلیل مهریه های سنگین بوده است. با این حال، تا به امروز این تغییر به صورت رسمی در قوانین کشور اعمال نشده و مهریه در اکثر قریب به اتفاق عقدنامه ها، به صورت عندالمطالبه ثبت می شود.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

اگر مردی به پرداخت مهریه (چه عندالمطالبه و چه عندالاستطاعه، پس از اثبات توانایی در مورد اخیر) محکوم شود اما توانایی پرداخت یک جای آن را نداشته باشد، می تواند به دادگاه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه ارائه دهد. اعسار به معنای عدم توانایی مالی برای پرداخت بدهی است. در این شرایط، مرد باید به دادگاه ثابت کند که دارایی کافی برای پرداخت مهریه به صورت یک جا را ندارد.

شرایط و روند دادخواست اعسار:

1. ارائه دادخواست: مرد باید دادخواست اعسار را به همراه لیست اموال، دارایی ها و تعهدات مالی خود به دادگاه تقدیم کند. معمولاً این دادخواست همراه با مدارک مستندی از وضعیت مالی اوست.
2. بررسی وضعیت مالی: دادگاه با بررسی دقیق وضعیت مالی مرد، شامل درآمدها، هزینه ها، اموال منقول و غیرمنقول و سایر بدهی ها، به این نتیجه می رسد که آیا او واقعاً معسر (ناتوان از پرداخت یک جا) است یا خیر.
3. تعیین اقساط: در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با در نظر گرفتن شأن اجتماعی، وضعیت مالی مرد و حداقل معیشت او، مهریه را به صورت اقساطی تعیین می کند. این اقساط می تواند شامل یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه یا دوره ای باشد.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه: اگر مرد پس از صدور حکم تقسیط، از پرداخت اقساط مهریه خودداری کند، زن می تواند مجدداً از طریق دادگاه اقدام کرده و درخواست اجرای حکم و حتی صدور حکم جلب او را نماید. عدم پرداخت سه قسط متوالی یا پنج قسط متناوب (بسته به قوانین محلی و رویه قضایی) می تواند منجر به صدور حکم جلب و بازداشت مرد شود تا زمانی که اقساط معوقه را پرداخت کند یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد.

حکم جلب مهریه

حکم جلب مهریه، ابزاری قانونی است که برای تضمین پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی (در حال حاضر) مورد استفاده قرار می گیرد. این حکم در شرایط زیر صادر می شود:

• عدم پرداخت مهریه تا ۱۱۰ سکه: اگر مردی به پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) محکوم شود و با وجود توانایی مالی، از پرداخت آن خودداری کند و دادخواست اعسار او نیز رد شود، زن می تواند از دادگاه درخواست صدور حکم جلب را بنماید.
• عدم پرداخت اقساط مهریه: همان طور که ذکر شد، اگر مردی با وجود حکم تقسیط، از پرداخت اقساط معوقه خودداری کند، زن می تواند درخواست جلب او را به دلیل تخلف از اجرای حکم دادگاه مطرح کند.

مدت زمان حبس و شرایط آزادی مرد به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله میزان بدهی معوقه، توانایی مالی برای پرداخت آن، و در نهایت تصمیم قاضی. مرد معمولاً با پرداخت بدهی معوقه یا ارائه تضمین کافی برای پرداخت آن (مانند وثیقه)، می تواند از زندان آزاد شود.

۶. مالیات یا حق ثبت مهریه

در کنار تمامی بحث های حقوقی پیرامون مطالبه و پرداخت مهریه، موضوع مالیات یا حق ثبت مهریه نیز مطرح می شود که کمتر به آن پرداخته شده است. هنگامی که عقد ازدواج به صورت رسمی در دفاتر ثبت ازدواج به ثبت می رسد، علاوه بر هزینه های مربوط به دفترخانه، مبلغی نیز به عنوان حق ثبت مهریه دریافت می شود. این مبلغ، در واقع نوعی عوارض دولتی است که بابت ثبت رسمی مهریه و ایجاد سندیت قانونی برای آن اخذ می گردد و ارتباطی با مالیات بر درآمد یا دارایی ندارد.

میزان حق ثبت مهریه معمولاً بر اساس درصدی از ارزش مهریه تعیین می شود و این مبلغ توسط دفترداران ازدواج هنگام ثبت عقد از زوجین دریافت می گردد. این امر برای بسیاری از زوجین که قصد ثبت مهریه های بالا را دارند، می تواند یک هزینه قابل توجه باشد. این هزینه، جزء جدایی ناپذیری از فرآیند ثبت رسمی ازدواج است و در صورت عدم پرداخت، امکان ثبت مهریه به صورت قانونی وجود نخواهد داشت.

معافیت های احتمالی و طرح ۱۴ سکه

در راستای طرح های پیشنهادی برای اصلاح قانون مهریه و به منظور تشویق به تعیین مهریه های کمتر و کاهش هزینه های ازدواج، در طرح ۱۴ سکه (که هنوز به قانون تبدیل نشده است)، بندی در نظر گرفته شده که بر اساس آن، اگر مهریه تا ۱۴ سکه تعیین شود، از پرداخت حق الثبت معاف خواهد بود. این معافیت، در صورت تصویب نهایی، می تواند مشوقی برای زوجین باشد تا مهریه هایی در این محدوده را برای عقد خود انتخاب کنند. اما همان طور که پیش تر تاکید شد، این بخش نیز جزئی از یک طرح پیشنهادی است و در حال حاضر هیچ معافیت مالیاتی یا حق الثبت خاصی برای مهریه تا ۱۴ سکه، در قانون فعلی وجود ندارد و تمامی مهریه ها، فارغ از میزان آن ها (مگر در موارد خاص و مصوب)، مشمول پرداخت حق الثبت هستند.

درک این موضوع که حق ثبت مهریه چیست و چه تفاوتی با سایر انواع مالیات دارد، برای زوجین در آستانه ازدواج حائز اهمیت است تا با چشمانی باز و آگاهی کامل، نسبت به تمامی جوانب قانونی و مالی مربوط به ازدواج خود تصمیم گیری کنند.

۷. نکات مهم و ابهامات رایج در مورد مهریه

با وجود تمامی توضیحاتی که ارائه شد، در زمینه مهریه همچنان سوالات و ابهامات رایج بسیاری وجود دارد که در این بخش به مهم ترین آن ها پرداخته می شود تا تصویر کامل تری از این حق قانونی به دست آید.

اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ سکه باشد و مرد اموالی نداشته باشد، چه می شود؟

این یکی از چالش برانگیزترین موقعیت ها در زمینه مهریه است. همان طور که اشاره شد، برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. اگر مرد هیچ مال و اموالی نداشته باشد و توانایی مالی او برای پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه نیز اثبات نشود، در این صورت عملاً زن نمی تواند آن بخش از مهریه را دریافت کند. در چنین شرایطی، حکم جلب نیز صادر نخواهد شد و زن تنها می تواند تا ۱۱۰ سکه را پیگیری کند و برای مازاد بر آن، در انتظار بهبود وضعیت مالی مرد بماند، یا در صورت وقوع اعسار مرد، آن را به صورت اقساطی (در صورت اثبات توانایی پرداخت اقساط) دریافت کند.

آیا مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟

بله، این یک نکته بسیار مهم است. اگر مهریه به صورت پول رایج (مثلاً مبلغی مشخص تومان) در زمان عقد تعیین شده باشد، بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و تبصره های آن، این مبلغ باید با توجه به شاخص سالانه قیمت ها که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شود، به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. این یعنی ارزش مهریه حفظ خواهد شد و تورم، ارزش آن را کاهش نمی دهد. اما اگر مهریه به صورت سکه یا مال معین دیگری (مثلاً یک قطعه طلا یا یک دانگ خانه) تعیین شده باشد، همان تعداد سکه یا همان مال معین باید پرداخت شود و نرخ روز سکه ملاک عمل خواهد بود. یعنی اگر سکه گران شود، مرد موظف به پرداخت سکه های گران تر است و بالعکس.

اگر زوجه فوت کند، مهریه به ورثه می رسد؟

بله، مهریه یک حق مالی است که به محض عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و جزء اموال او محسوب می شود. بنابراین، در صورتی که زن قبل از دریافت مهریه خود فوت کند، مهریه او به عنوان ارث به ورثه قانونی اش (شامل همسر، فرزندان، پدر و مادر) به نسبت سهم الارث تعیین شده در قانون، منتقل می شود. ورثه زن می توانند مهریه او را از مرد مطالبه کنند.

آیا قانون جدید مهریه عطف به ماسبق می شود؟

اصولاً قوانین جدید، عطف به ماسبق نمی شوند؛ یعنی بر قراردادها و تعهداتی که پیش از تصویب آن ها شکل گرفته اند، تأثیر نمی گذارند. در مورد مهریه نیز، میزان مهریه ای که در سند ازدواج ثبت شده است، با تصویب قوانین جدید تغییر نمی کند. با این حال، ضمانت های اجرایی مهریه (مانند محدودیت ۱۱۰ سکه یا هر طرح جدیدی که ممکن است تصویب شود) می توانند عطف به ماسبق شوند. یعنی اگر در آینده قانون جدیدی تصویب شود که سقف ضمانت اجرای حبس را تغییر دهد (مانلاً به ۱۴ سکه)، این تغییر می تواند برای تمامی ازدواج های قبلی نیز در مورد نحوه مطالبه و اجرای مهریه لحاظ شود، اما اصل میزان مهریه تعیین شده تغییر نخواهد کرد.

توصیه به جوانان برای تعیین مهریه معقول و مشاوره حقوقی پیش از عقد

با توجه به تمامی پیچیدگی ها و ابهامات موجود در قوانین مهریه، به جوانان توصیه می شود که پیش از عقد نکاح، با آگاهی کامل و دیدی واقع بینانه نسبت به تعیین مهریه اقدام کنند. مهریه معقول، نه تنها می تواند بنیان خانواده را محکم تر سازد، بلکه در صورت بروز اختلافات، از مشکلات و فشارهای حقوقی و مالی سنگین برای هر دو طرف جلوگیری می کند. بهترین راهکار، مشاوره با وکلای متخصص خانواده است. یک وکیل می تواند با توضیح دقیق تمامی جوانب قانونی، حقوق و تعهدات هر یک از طرفین را روشن سازد و به زوجین کمک کند تا تصمیمی آگاهانه و مطابق با شرایط خود اتخاذ نمایند.

نتیجه گیری

در مجموع، این بررسی جامع نشان داد که پاسخ به پرسش مهریه تا چند سکه مجاز است؟ پیچیده تر از یک عدد ساده است. در حالی که برای تعیین مهریه هیچ سقف قانونی وجود ندارد و زوجین می توانند هر تعداد سکه یا مال دیگری را به عنوان مهریه انتخاب کنند، اما ضمانت های اجرایی و نحوه مطالبه آن با محدودیت هایی مواجه است. مهم ترین این محدودیت، سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است که بر اساس آن، امکان صدور حکم جلب و بازداشت مرد برای مهریه های مازاد بر این مقدار وجود ندارد و مطالبه آن صرفاً مشروط به اثبات توانایی مالی مرد خواهد بود.

همچنین، مشخص شد که بحث قانون جدید مهریه ۱۴ سکه در حال حاضر صرفاً یک طرح پیشنهادی در کمیسیون قضایی مجلس است و هنوز به تصویب نهایی و لازم الاجرا تبدیل نشده است. بنابراین، قانون فعلی همچنان بر مبنای ۱۱۰ سکه استوار است. مسیرهای مطالبه مهریه، چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه، هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب روش مناسب، بستگی به شرایط پرونده و تشخیص زن دارد.

آگاهی از تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، همچنین شناخت روند دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، برای مردان جهت مدیریت تعهدات مالی و برای زنان جهت پیگیری حقوق خود، حیاتی است. در نهایت، با توجه به تحولات مداوم در قوانین و پیچیدگی های حقوقی، توصیه می شود که زوجین پیش از عقد و در صورت بروز اختلاف، حتماً با وکلای متخصص در حوزه حقوق خانواده مشورت کنند تا با اطلاعات دقیق و به روز، بهترین تصمیم ها را برای آینده خود اتخاذ نمایند.