سقف سکه برای مهریه

مفهوم «سقف سکه برای مهریه» اغلب با ابهامات و شایعات زیادی همراه است و بسیاری از زوجین و خانواده ها در جستجوی پاسخی دقیق برای این پرسش هستند که آیا قانون، محدودیتی برای تعیین یا مطالبه مهریه قائل شده است. در قوانین جمهوری اسلامی ایران، تعیین تعداد سکه به عنوان مهریه در سند ازدواج، هیچ سقف مشخصی ندارد و زوجین می توانند هر مقداری را که توافق کنند، به عنوان مهریه ثبت نمایند. آنچه در ذهنیت عمومی به عنوان سقف مطرح می شود، بیشتر به جنبه کیفری و ضمانت اجرایی مهریه مربوط است، نه به اصل و میزان توافق شده آن.

تجربه زندگی مشترک در فرهنگ ایرانی، مهریه را نه تنها یک تعهد مالی، بلکه نمادی از احترام و تضمینی برای حقوق زن می داند. با این حال، با پیچیده تر شدن مسائل حقوقی و اقتصادی، درک صحیح از قوانین مهریه اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. این مقاله با هدف شفاف سازی ابهامات رایج، به بررسی دقیق مفهوم مهریه، انواع آن، سقف های قانونی مرتبط با حبس، تحولات احتمالی قوانین مهریه در سال های اخیر و آینده، و روش های مطالبه آن می پردازد. بسیاری از افراد در این مسیر با چالش هایی روبرو می شوند و لازم است تا با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، از بروز مشکلات حقوقی و مالی ناخواسته پیشگیری کنند.

مفهوم مهریه و انواع آن در قانون مدنی

مهریه، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح به زن خود می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این تعهد، یک دین شرعی و قانونی است که به محض جاری شدن صیغه عقد، بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن می تواند در هر زمانی آن را مطالبه کند. مهریه در فرهنگ ما جایگاهی دیرینه و باارزش دارد و اغلب به عنوان یک پشتوانه برای زن در نظر گرفته می شود.

تعریف مهریه

در واقع، مهریه یک حق مالی است که به طور مستقیم به زن تعلق می گیرد و هیچ ارتباطی با مهریه یا جهیزیه ندارد. قانون مدنی ایران، بر پایه فقه اسلامی، مهریه را به رسمیت شناخته و حمایت می کند.

انواع مهریه

در قانون مدنی، سه نوع اصلی مهریه پیش بینی شده است که هر یک ویژگی ها و شرایط خاص خود را دارند و زوجین در طول زندگی مشترک ممکن است با هر یک از آن ها روبرو شوند.

• مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه است که زن و مرد در زمان عقد نکاح، بر سر میزان و نوع آن به توافق می رسند و در سند ازدواج ثبت می شود. مهرالمسمی می تواند شامل سکه، ملک، وجه نقد یا هر مال دیگری باشد که ارزش مالی داشته باشد و قابل تملک باشد. اکثر مهریه هایی که ما در جامعه می بینیم، از نوع مهرالمسمی هستند و تعیین آن نشان دهنده اراده و توافق طرفین است.
• مهرالمثل: گاهی اوقات در عقد نکاح دائم، به هر دلیلی مهریه تعیین نمی شود یا مهریه تعیین شده باطل است. در چنین شرایطی، اگر نزدیکی بین زوجین رخ داده باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل، مهریه ای است که دادگاه با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، تحصیلات، شأن خانوادگی، زیبایی و سایر ویژگی های زن، و همچنین عرف و رسوم محل، آن را تعیین می کند. در واقع، دادگاه سعی می کند مهریه ای را تعیین کند که به طور معمول برای زنی با مشخصات مشابه در آن جامعه، مرسوم باشد.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه به عقد موقت (صیغه) اختصاص دارد. در عقد موقت، برخلاف عقد دائم، عدم تعیین مهریه باعث بطلان عقد می شود. اگر در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد و نزدیکی نیز صورت نگرفته باشد و طلاق واقع شود، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. مهرالمتعه نیز توسط دادگاه و با توجه به وضعیت مالی مرد (و نه شأن زن) تعیین می شود.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

یکی از مهم ترین تفاوت ها در نحوه مطالبه مهریه، به دو نوع «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه» بودن آن برمی گردد که تاثیر زیادی بر حقوق زوجه و تکالیف زوج دارد.

تفاوت های اصلی

1. مهریه عندالمطالبه: در این حالت، زن می تواند در هر زمان که اراده کند، تمام یا بخشی از مهریه خود را از شوهر مطالبه کند. به محض مطالبه، مرد موظف به پرداخت آن است و نیاز به اثبات توانایی مالی او توسط زن نیست. اگر مرد از پرداخت امتناع کند، زن می تواند از طریق مراجع قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) برای دریافت آن اقدام کند. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است. بسیاری از زنان با تکیه بر این حق، احساس امنیت بیشتری می کنند.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد. بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. این بدان معناست که زن باید در دادگاه ثابت کند که شوهرش از اموال و دارایی کافی برای پرداخت مهریه برخوردار است. در عمل، این نوع مهریه مطالبه را برای زن دشوارتر می کند و کمتر شاهد تعیین آن در عقدنامه ها هستیم. زنانی که با این نوع مهریه مواجه می شوند، ممکن است در مسیر حقوقی خود با پیچیدگی های بیشتری روبرو شوند.

درک این تفاوت ها برای زوجین ضروری است تا در زمان عقد، تصمیم آگاهانه ای بگیرند و از پیامدهای حقوقی هر یک باخبر باشند. تجربه نشان داده که عدم آگاهی از این جزئیات، می تواند در آینده به اختلافات عمیق تری منجر شود.

سقف تعیین مهریه در سند ازدواج: آیا محدودیتی وجود دارد؟

یکی از پرسش های اساسی و پرتکرار در بحث مهریه، این است که آیا قانون، سقف مشخصی برای تعیین میزان مهریه در سند ازدواج قرار داده است؟ پاسخ صریح و روشن این است: خیر، هیچ سقف قانونی برای تعیین اصل مهریه در سند ازدواج وجود ندارد. زوجین با توافق یکدیگر، می توانند هر میزان و هر نوع مهریه ای را که می خواهند (از یک شاخه نبات تا هزاران سکه یا هر مال دیگری) در عقدنامه ثبت کنند. قانون در این زمینه، آزادی عمل کامل را به طرفین داده است.

اهمیت توافق اولیه بر سر مهریه در اینجا خود را نشان می دهد. تعیین مهریه های بسیار سنگین، بدون در نظر گرفتن توان مالی واقعی زوج، می تواند در آینده به مشکلات عدیده ای منجر شود. بسیاری از جوانان در شور و شوق آغاز زندگی مشترک، ممکن است بدون توجه به پیامدهای مالی، مهریه هایی را تعیین کنند که پرداخت آن در شرایط عادی یا حتی در صورت بروز مشکلات، خارج از توان مرد باشد. این موضوع می تواند حس نگرانی را در دل خانواده ها ایجاد کند و به جای آنکه مهریه پشتوانه ای برای زندگی باشد، به منبعی از تنش و اضطراب تبدیل شود.

تجربه نشان می دهد که تعیین مهریه باید بر اساس تعقل و واقع بینی صورت گیرد، نه صرفاً بر پایه احساسات لحظه ای یا چشم و هم چشمی، زیرا این تعهد دیر یا زود باید ادا شود.

اگرچه قانون سقف خاصی برای تعیین مهریه در نظر نگرفته، اما تعیین میزان مهریه با توجه به شرایط مالی زوج و درک متقابل از یکدیگر، می تواند به پایداری زندگی مشترک و جلوگیری از چالش های احتمالی در آینده کمک کند.

مهریه ۱۱۰ سکه: سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس)

همان طور که گفته شد، قانون محدودیتی برای اصل تعیین مهریه ندارد، اما در زمینه مطالبه و ضمانت اجرای آن، به ویژه در مورد «حبس» زوج، مقرراتی وضع کرده است. اینجاست که مفهوم ۱۱۰ سکه وارد می شود و بسیاری از افراد این میزان را با سقف مهریه اشتباه می گیرند.

ماده 22 قانون حمایت خانواده 1391

یکی از مهم ترین قوانین در این زمینه، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ است. این ماده صراحتاً بیان می دارد: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است و چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج (توانایی مالی او) ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

این ماده قانونی برای بسیاری از زوجین سرنوشت ساز بوده است. هدف اصلی این قانون، جلوگیری از زندانی شدن مردان به خاطر مهریه های بسیار سنگین و غیرمتعارف بوده است، در حالی که حق مالی زن برای مطالبه کل مهریه محفوظ بماند.

چرا ۱۱۰ سکه؟

توضیح این نکته بسیار حائز اهمیت است: «تا ۱۱۰ سکه» به معنای سقف مهریه ای که می توان تعیین کرد، نیست، بلکه به معنای میزان مهریه ای است که عدم پرداخت آن می تواند منجر به اعمال ضمانت اجرای کیفری، یعنی حبس زوج، شود. به عبارت دیگر، اگر مردی تا ۱۱۰ سکه از مهریه همسرش را نپردازد و تمکن مالی او برای پرداخت این میزان اثبات شود، می تواند به دلیل عدم پرداخت مهریه زندانی شود. این قانون حس نگرانی را در دل بسیاری از مردان ایجاد کرده بود و تلاش برای تقسیط مهریه را افزایش داد.

مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه

حال اگر مهریه تعیین شده در سند ازدواج، بیش از ۱۱۰ سکه باشد، چه اتفاقی می افتد؟

1. آثار حقوقی: زوجه همچنان حق مطالبه کل مهریه، یعنی تمام سکه ها یا مال تعیین شده را دارد و این حق از بین نمی رود. این موضوع برای زنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا اطمینان حاصل می کنند که حق آن ها در هر صورت محفوظ است.
2. نحوه مطالبه: برای مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید تمکن مالی زوج را برای این میزان مازاد اثبات کند. به عبارت دیگر، زن باید به دادگاه نشان دهد که شوهرش توانایی مالی برای پرداخت سکه های مازاد بر ۱۱۰ سکه را دارد. در این شرایط، دیگر عدم پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه منجر به حبس نمی شود و مطالبه آن صرفاً جنبه مدنی پیدا می کند. این یعنی مرد بابت این بخش از مهریه (مازاد بر ۱۱۰ سکه) به زندان نخواهد رفت، اما همچنان بدهکار است و باید آن را بپردازد، البته اگر توانایی مالی اش اثبات شود. این بخش از قانون، به نوعی توازن بین حقوق زن و وضعیت مرد را برقرار می کند.

به طور خلاصه، ۱۱۰ سکه سقف برای حبس است، نه سقف برای اصل مهریه. این تفاوت، کلیدی است و فهم آن می تواند بسیاری از ابهامات و نگرانی ها را برطرف کند.

طرح قانون جدید مهریه ۱۴ سکه: شایعات، واقعیت ها و وضعیت فعلی

در سال های اخیر، شایعات و اخبار متعددی در مورد طرح قانون جدید مهریه ۱۴ سکه در جامعه منتشر شده است که باعث سردرگمی و نگرانی بسیاری از زوجین و خانواده ها گردیده. لازم است تا با دقت به بررسی واقعیت های این طرح و وضعیت فعلی آن بپردازیم.

بررسی دقیق طرح های مطرح شده در مجلس

در مجلس شورای اسلامی، طرح هایی با هدف اصلاح قوانین مهریه، به ویژه در زمینه کاهش سقف مجازات حبس، مطرح شده است. یکی از این طرح ها، پیشنهاد کاهش سقف جنبه کیفری مهریه از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه است. همچنین، گمانه زنی هایی در مورد طرح های رادیکال تر، مانند کاهش به ۵ سکه یا حتی حذف کامل حبس برای مهریه، نیز به گوش رسیده است. این طرح ها با هدف کاهش تعداد زندانیان مهریه و تسهیل ازدواج جوانان مطرح شده اند، زیرا در شرایط اقتصادی کنونی، پرداخت ۱۱۰ سکه برای بسیاری از مردان دشوار و منجر به زندان می شود.

وضعیت تصویب

تا تاریخ نگارش این مقاله (و تا نیمه نخست سال ۱۴۰۴)، هیچ یک از طرح های مربوط به کاهش سقف مجازات حبس مهریه به ۱۴ سکه یا ۵ سکه، به قانون تبدیل نشده و به طور رسمی تصویب نگردیده اند. این طرح ها در مراحل بررسی کمیسیون های مجلس هستند و برای تبدیل شدن به قانون، نیاز به تصویب در صحن علنی مجلس و تأیید شورای نگهبان دارند. بنابراین، هرگونه خبری مبنی بر تصویب قطعی قانون ۱۴ سکه یا اجرایی شدن قانون جدید ۵ سکه، در حال حاضر صحت ندارد و باید با احتیاط به آن نگاه کرد. بسیاری از افراد با شنیدن این شایعات دچار سردرگمی می شوند و ممکن است تصمیمات نادرستی بگیرند.

تفاوت کلیدی

نکته حیاتی که باید همواره به خاطر داشت، تفاوت میان سقف مهریه و سقف جنبه کیفری مهریه است. همان طور که قبلاً اشاره شد، سقف قانونی برای تعیین اصل مهریه در سند ازدواج وجود ندارد و زوجین می توانند هر مقداری را توافق کنند. طرح ۱۴ سکه (در صورت تصویب) نیز سقف مهریه نیست، بلکه سقف جنبه کیفری آن است؛ یعنی فقط تا این میزان، عدم پرداخت مهریه می تواند منجر به حبس شود. این بدان معناست که اگر مهریه ۱۰۰ سکه باشد و قانون ۱۴ سکه تصویب شود، مرد تنها بابت ۱۴ سکه اول با خطر حبس مواجه است، اما همچنان بدهکار ۸۶ سکه باقی مانده است و زن حق مطالبه آن را دارد.

پیامدهای احتمالی تصویب

در صورت تصویب این طرح، انتظار می رود تعداد زندانیان مهریه به شکل چشمگیری کاهش یابد. این موضوع می تواند بار سنگینی را از دوش قوه قضائیه و زندان ها بردارد و فرصت بیشتری برای حل و فصل مدنی اختلافات فراهم آورد. با این حال، اصل دین مهریه پابرجا خواهد ماند و زنان همچنان قادر به مطالبه کل مهریه خود از طریق راه های قانونی مدنی خواهند بود. این تغییر می تواند حس آرامش را برای مردان ایجاد کند، اما در عین حال، به زنان نیز این اطمینان را می دهد که حق مالی آن ها به طور کامل از بین نخواهد رفت.

نحوه محاسبه مهریه و نرخ روز

در گذشته، یکی از چالش های اصلی در مطالبه مهریه، به ویژه مهریه هایی که سال ها پیش تعیین شده بودند، مسئله ارزش واقعی آن در زمان پرداخت بود. با توجه به نرخ تورم و کاهش قدرت خرید پول، سکه ها یا مبالغ نقدی که در سالیان دور به عنوان مهریه تعیین شده بودند، ارزش واقعی خود را از دست می دادند. اما قوانین جدیدتر، راهکاری برای این موضوع ارائه کرده اند که تا حدی از حقوق زوجه حمایت می کند.

محاسبه مهریه بر اساس نرخ رسمی بانک مرکزی

بر اساس قوانین جاری (و مصوبه سال ۱۴۰۲ که همچنان معتبر است)، اگر مهریه به صورت سکه بهار آزادی یا مرتبط با طلا و ارز تعیین شده باشد، ارزش آن در زمان مطالبه بر اساس نرخ رسمی اعلام شده توسط بانک مرکزی محاسبه می شود، نه نرخ بازار آزاد. این بدان معناست که برای تعیین ارزش مهریه، باید به شاخص های رسمی و دولتی رجوع کرد. این قانون با هدف ایجاد ثبات و جلوگیری از اختلافات ناشی از نوسانات لحظه ای بازار آزاد وضع شده است. بسیاری از افراد در گذشته با مشکل نوسانات بازار مواجه بودند و این قانون تا حد زیادی به شفافیت و عدالت در این زمینه کمک کرده است.

تاثیر تورم بر ارزش مهریه

این روش محاسبه، تا حدی تأثیر تورم بر ارزش مهریه را جبران می کند. به این صورت که ارزش سکه در زمان عقد با در نظر گرفتن شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی، به نرخ روز تعدیل می شود. البته این تعدیل به این معنا نیست که ارزش مهریه دقیقاً معادل قدرت خرید همان مبلغ در زمان عقد خواهد بود، اما تلاش می کند تا حد ممکن، از تضییع حقوق زن در اثر تورم جلوگیری کند. این مسئله حس رضایت را برای زنانی که سال ها از عقد آن ها گذشته و قصد مطالبه مهریه دارند، به ارمغان می آورد.

در جدول زیر، تفاوت تقریبی ارزش مهریه با و بدون تعدیل نرخ روز برای یک مثال فرضی نشان داده شده است (ارقام فقط برای مثال هستند و دقیق نیستند):

سال عقد	میزان مهریه (سکه)	ارزش هر سکه در زمان عقد (تومان)	ارزش کل مهریه در زمان عقد (تومان)	ارزش هر سکه در زمان مطالبه (تومان)	ارزش تعدیل شده مهریه در زمان مطالبه (تومان)
۱۳۸۵	۱۰۰	۱۰۰,۰۰۰	۱۰,۰۰۰,۰۰۰	۴۰,۰۰۰,۰۰۰	۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰
۱۳۹۵	۱۰۰	۱,۰۰۰,۰۰۰	۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰	۴۰,۰۰۰,۰۰۰	۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰

این جدول نشان می دهد که چگونه نرخ روز می تواند تأثیر چشمگیری بر مبلغ نهایی مهریه قابل دریافت داشته باشد و به همین دلیل، آشنایی با این شیوه محاسبه برای هر دو طرف عقد ضروری است.

روش های مطالبه و اجرای مهریه

هنگامی که زن تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، دو مسیر اصلی برای پیگیری این حق قانونی وجود دارد: مطالبه از طریق اجرای ثبت و مطالبه از طریق دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها، مراحل، مزایا و معایب خاص خود را دارند که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند.

مطالبه از طریق اجرای ثبت

یکی از راه های سریع تر برای مطالبه مهریه، اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک است. این روش برای مهریه هایی قابل استفاده است که در سند رسمی ازدواج تعیین شده باشند.

مراحل و شرایط اقدام:

1. درخواست صدور اجرائیه: زوجه با مراجعه به دفتر ازدواجی که عقد در آنجا ثبت شده، درخواست صدور اجرائیه مهریه را مطرح می کند. دفترخانه، اجرائیه را صادر و به اداره ثبت محل ارسال می کند.
2. معرفی اموال: زن می تواند همزمان با درخواست اجرائیه یا پس از آن، اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) متعلق به همسرش را به اجرای ثبت معرفی کند تا توقیف شوند.
3. پیگیری: اداره ثبت، پس از دریافت اجرائیه و معرفی اموال، اقدامات لازم برای توقیف و نهایتاً فروش اموال و پرداخت مهریه را انجام می دهد.

مزایا و معایب:

• مزایا: سرعت بالاتر در توقیف اموال نسبت به دادگاه، عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی اولیه، و هزینه های اولیه کمتر در برخی موارد. بسیاری از زنان ترجیح می دهند از این مسیر سریع تر به حق خود برسند.
• معایب: اداره ثبت در برخی موارد (مانند توقیف حقوق کارمندان یا اموال پیچیده) محدودیت هایی دارد و ممکن است زوجه را به دادگاه ارجاع دهد. همچنین، برای برخی از اقدامات اجرایی ممکن است نیاز به پرداخت هزینه های نیم عشر اجرایی باشد.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

مسیر دیگر برای مطالبه مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده است. این روش، به ویژه زمانی که اموالی برای توقیف از طریق ثبت شناسایی نشده باشد یا اختلافاتی بر سر میزان مهریه وجود داشته باشد، کارآمدتر است.

مراحل رسیدگی قضایی:

1. تقدیم دادخواست: زوجه با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد، رسماً اقدام می کند.
2. رسیدگی و صدور حکم: دادگاه پس از بررسی مدارک، شواهد و اظهارات طرفین، حکم مقتضی را صادر می کند. در این مرحله، دادگاه می تواند به ادعاهای زوج در مورد اعسار (ناتوانی مالی) نیز رسیدگی کند.
3. اجرای حکم: پس از قطعی شدن حکم، پرونده به واحد اجرای احکام دادگاه فرستاده می شود تا اقدامات اجرایی برای وصول مهریه انجام شود.

نقش وکیل مهریه:

در هر دو روش، به ویژه در مسیر دادگاهی، استفاده از خدمات یک وکیل مهریه مجرب می تواند بسیار راهگشا باشد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه های قضایی، می تواند روند کار را تسریع کرده، از حقوق موکل خود به نحو احسن دفاع کند و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید. بسیاری از افراد با همراهی وکیل، احساس اطمینان بیشتری در مسیر مطالبه حق خود دارند.

توقیف اموال زوج

چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه، یکی از مهم ترین ابزارها برای وصول مهریه، توقیف اموال زوج است. این اموال می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اموال منقول: مانند حساب های بانکی، خودرو، سهام، اوراق بهادار و حتی وسایل منزل.
• اموال غیرمنقول: مانند ملک (آپارتمان، زمین، باغ).

بررسی مستثنیات دین:

نکته مهم این است که همه اموال زوج قابل توقیف نیستند. قانون مواردی را تحت عنوان مستثنیات دین برشمرده است که برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه مدیون، از توقیف مصون هستند. این موارد شامل مسکن مورد نیاز و متعارف، لوازم زندگی ضروری، ابزار کار و… می شود. مثلاً، توقیف تنها خانه یک مرد که در آن سکونت دارد و برای زندگی او متعارف است، امکان پذیر نیست. این قانون به نوعی تلاش می کند تا حقوق هر دو طرف را متوازن کند و مرد به خاطر دین مهریه، کاملاً از زندگی عادی باز نماند.

اعسار و تقسیط مهریه

یکی از واقعیت های اقتصادی و اجتماعی در سالیان اخیر، ناتوانی بسیاری از مردان در پرداخت یکجای مهریه، به ویژه مهریه های سنگین، بوده است. در چنین شرایطی، قانون راهکاری تحت عنوان اعسار و تقسیط مهریه را پیش بینی کرده تا از تبعات سنگین تر مانند حبس، جلوگیری کند و در عین حال، حق زوجه نیز محفوظ بماند.

دادخواست اعسار: چیستی و نحوه تقدیم آن توسط زوج

«اعسار» به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت بدهی های خود است. وقتی مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، می تواند دادخواستی تحت عنوان «اعسار از پرداخت مهریه» به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست باید به همراه فهرست کامل دارایی ها (اعم از منقول و غیرمنقول)، بدهی ها، و درآمدهای زوج باشد. بسیاری از مردان در این مرحله، تلاش می کنند تا با ارائه مستندات دقیق، وضعیت مالی خود را برای دادگاه شفاف سازی کنند.

شرایط پذیرش اعسار: ضرورت اثبات عدم تمکن مالی توسط زوج

پذیرش دادخواست اعسار، کار ساده ای نیست و نیاز به اثبات دقیق دارد. بار اثبات عدم تمکن مالی بر عهده زوج است. او باید به دادگاه نشان دهد که واقعاً قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست. این اثبات معمولاً از طریق ارائه مدارک زیر انجام می شود:

• شهادت شهود (دو نفر شاهد مطلع از وضعیت مالی زوج).
• فهرست کامل اموال و دارایی ها.
• ترازنامه مالی و گردش حساب بانکی.
• مدارک مربوط به شغل و درآمد.

دادگاه با بررسی دقیق این مدارک و انجام تحقیقات لازم، تصمیم می گیرد که آیا ادعای اعسار زوج موجه است یا خیر. این مرحله برای مردان می تواند بسیار پر استرس باشد، زیرا آینده مالی و حتی آزادی آن ها به این تصمیم بستگی دارد.

نحوه تعیین اقساط مهریه توسط دادگاه

در صورتی که دادگاه، اعسار زوج را بپذیرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این مرحله، دادگاه با در نظر گرفتن چندین عامل کلیدی، نحوه پرداخت اقساط را تعیین می کند:

• توان مالی زوج: میزان درآمد، شغل، هزینه های زندگی ضروری و سایر بدهی های زوج مورد بررسی قرار می گیرد.
• میزان مهریه: تعداد کل سکه های مهریه در تعیین مبلغ و تعداد اقساط موثر است.
• شرایط زوجه: اگرچه کمتر در تعیین اقساط موثر است، اما گاهی به نیازهای ضروری زوجه نیز توجه می شود.

دادگاه معمولاً یک «پیش پرداخت» (مبلغی به صورت نقدی در ابتدا) و سپس «اقساط ماهانه یا دوره ای» (مثلاً هر چند ماه یک سکه) را برای پرداخت مهریه تعیین می کند. این تصمیم گیری با هدف ایجاد توازن بین حقوق زن و توانایی مالی مرد صورت می گیرد تا هم حق زن ادا شود و هم مرد دچار مشقت شدید نشود.

عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه

پذیرش اعسار و تقسیط مهریه، به معنای معافیت از پرداخت نیست. زوج موظف است اقساط تعیین شده را به موقع پرداخت کند. در صورت تخلف از پرداخت اقساط (مثلاً سه قسط متوالی)، زن می تواند مجدداً از دادگاه درخواست صدور حکم جلب برای همسرش را داشته باشد. این موضوع حس مسئولیت پذیری را در مرد برای پایبندی به تعهدات خود تقویت می کند. تجربه نشان می دهد که بسیاری از افراد پس از تقسیط مهریه، با جدیت اقساط را پیگیری می کنند تا از عواقب بعدی جلوگیری شود.

مالیات بر مهریه: بررسی ابهامات و وضعیت قانونی

یکی از موضوعاتی که در سالیان اخیر در مورد مهریه، به ویژه با افزایش قیمت سکه، مطرح شده و ابهامات زیادی را در ذهن مردم ایجاد کرده، بحث «مالیات بر مهریه» است. این شایعات، نگرانی هایی را برای زوجین و خانواده ها به وجود آورده است. در ادامه به شفاف سازی این موضوع می پردازیم.

آیا اصل مهریه مشمول مالیات می شود؟

پاسخ صریح و قاطع این است: خیر، اصل مهریه به خودی خود و به عنوان یک دین شرعی و قانونی، مشمول مالیات نمی شود. در حال حاضر، در قوانین مالیاتی ایران، مالیاتی تحت عنوان «مالیات بر مهریه» وجود ندارد. مهریه یک بدهی است که بر ذمه مرد قرار می گیرد و انتقال آن از مرد به زن، به عنوان یک معامله مالیاتی یا درآمد مشمول مالیات تلقی نمی گردد.

با این حال، آنچه در این زمینه ممکن است با مالیات اشتباه گرفته شود، «نیم عشر اجرایی» است. هنگامی که زوجه برای مطالبه مهریه خود از طریق اجرای ثبت یا دادگاه اقدام می کند و پرونده به مرحله اجرایی می رسد، مبلغی تحت عنوان «نیم عشر اجرایی» (معادل ۵ درصد از مبلغ مهریه) به عنوان هزینه خدمات اجرایی دریافت می شود. این مبلغ، مالیات نیست، بلکه هزینه ای است که برای پیگیری و اجرای حکم قانونی دریافت می شود و معمولاً بر عهده مرد (محکوم علیه) است. این موضوع برای بسیاری از افراد که با فرآیندهای قانونی آشنایی ندارند، گیج کننده است.

بررسی طرح های احتمالی یا شایعات درباره مالیات بر مهریه

در گذشته و حال، زمزمه ها و طرح هایی در مجلس شورای اسلامی یا محافل دیگر در مورد وضع مالیات بر مهریه مطرح شده است، به ویژه برای مهریه های بسیار سنگین و غیرمتعارف. با این حال، تاکنون هیچ یک از این طرح ها به قانون تبدیل نشده و مالیاتی به طور رسمی بر اصل مهریه وضع نگردیده است. این شایعات معمولاً در پی نوسانات اقتصادی و افزایش ارزش سکه اوج می گیرند و باید به آن ها با احتیاط نگاه کرد. لازم است همواره به اطلاعات و اخبار رسمی مراجع قانونی و مجلس توجه شود تا از اطلاعات نادرست دوری شود.

مالیات بر نقل و انتقال دارایی در زمان اجرای مهریه

یک نکته مهم دیگر که ممکن است با مالیات بر مهریه اشتباه گرفته شود، «مالیات بر نقل و انتقال دارایی» است. فرض کنید مهریه زن یک ملک است یا مرد برای پرداخت مهریه، ملک خود را به زن منتقل می کند. در این صورت، انتقال سند ملک از نام مرد به نام زن، مانند هر نقل و انتقال ملک دیگری، مشمول مالیات نقل و انتقال ملک می شود که مبلغ آن توسط سازمان امور مالیاتی و بر اساس ارزش منطقه ای ملک تعیین می گردد. این مالیات به خود مهریه تعلق ندارد، بلکه به فرآیند انتقال دارایی مربوط است. بسیاری از زوجین در چنین مواقعی، با این نوع از هزینه ها مواجه می شوند و باید از قبل برای آن برنامه ریزی کنند.

به طور خلاصه، تا به امروز (۱۴۰۴)، مهریه در ایران مشمول مالیات مستقیم نیست. آنچه به عنوان هزینه مطرح می شود، عمدتاً نیم عشر اجرایی یا مالیات بر نقل و انتقال دارایی در صورت انتقال ملک است.

حق حبس زوجه

«حق حبس» یکی از حقوق ویژه ای است که قانون مدنی برای زن در نظر گرفته و به او اجازه می دهد در شرایط خاصی، از انجام وظایف زناشویی خودداری کند تا مهریه اش را دریافت نماید. این حق، ابزاری قانونی برای زن است تا بتواند مطالبه مهریه خود را به مرحله اجرا درآورد.

مفهوم حق حبس و شرایط اعمال آن

مفهوم حق حبس این است که اگر مهریه زن «عندالمطالبه» باشد و پرداخت آن به تأخیر افتاده باشد، زن می تواند تا زمانی که مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده است، از ایفای وظایف زناشویی (تمکین خاص) خودداری کند. این خودداری از تمکین، در این حالت، ناشزه محسوب نمی شود و زن همچنان مستحق دریافت نفقه خواهد بود.

شرایط اعمال حق حبس:

1. مهریه باید عندالمطالبه باشد: اگر مهریه عندالاستطاعه تعیین شده باشد، حق حبس وجود ندارد.
2. زن باید باکره باشد: طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، حق حبس فقط برای زن باکره است. یعنی اگر زن قبل از اعمال حق حبس، با همسرش نزدیکی کرده باشد، حق حبس از او ساقط می شود و دیگر نمی تواند به استناد عدم دریافت مهریه، از تمکین خودداری کند. این شرط، بسیار مهم است و بسیاری از زنان از آن غافل هستند.
3. مهریه باید حالّ باشد: یعنی زمان پرداخت آن فرا رسیده باشد و مهریه مدت دار نباشد.

به عبارت دیگر، اگر زوجه باکره باشد و مهریه اش عندالمطالبه و حالّ باشد، می تواند از شوهرش مطالبه مهریه کند و تا زمان دریافت آن، از تمکین خودداری نماید و در عین حال نفقه نیز به او تعلق می گیرد. این حق، ابزاری قدرتمند برای زن است تا مرد را به پرداخت مهریه ترغیب کند.

ارتباط حق حبس با باکره بودن زوجه

همان طور که ذکر شد، یکی از شروط اساسی اعمال حق حبس، باکره بودن زوجه است. علت این شرط، حفظ حقوق و حریم خصوصی زن در آغاز زندگی مشترک است. اگر زن قبل از دریافت مهریه، رابطه زناشویی برقرار کرده باشد، به معنای ورود به تمام ابعاد زندگی مشترک تلقی می شود و دیگر نمی تواند به بهانه عدم دریافت مهریه، از ادامه آن خودداری کند. در این صورت، حق مطالبه مهریه همچنان برای او باقی است، اما حق حبس از او سلب می شود و در صورت عدم تمکین، ناشزه محسوب خواهد شد.

تفاوت آن با مطالبه مهریه

بسیار مهم است که حق حبس با مطالبه مهریه اشتباه گرفته نشود. حق حبس، ابزاری است برای اعمال فشار غیرمستقیم به مرد جهت پرداخت مهریه. به وسیله این حق، زن می تواند از تمکین خودداری کند و همچنان نفقه دریافت نماید. اما مطالبه مهریه، فرآیند قانونی برای وصول اصل مال مهریه است که زن می تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه آن را پیگیری کند. این دو مفهوم، گرچه مرتبط هستند، اما کارکرد متفاوتی دارند و هر یک در جای خود اهمیت خاصی پیدا می کنند.

دانستن این حق برای زنان، به ویژه زوجین جوان، بسیار حیاتی است تا بتوانند در صورت لزوم، از حقوق خود به نحو صحیح دفاع کنند و از سردرگمی های قانونی جلوگیری شود. این آگاهی می تواند حس توانمندی و امنیت را در زنان افزایش دهد.

سوالات متداول (FAQ)

آیا قانون جدید مهریه 14 سکه رسماً تصویب و اجرا شده است؟

خیر، تا نیمه اول سال ۱۴۰۴، قانون جدید مهریه ۱۴ سکه رسماً تصویب و اجرا نشده است. این موضوع به عنوان طرحی در مجلس مطرح است و در مراحل بررسی قرار دارد. هرگونه تغییر در این زمینه نیازمند تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان است.

مهریه تا چند سکه قابل اجراست و چقدر از آن منجر به زندان می شود؟

اصل مهریه به هر میزان که در عقدنامه توافق شده باشد، قابل اجرا و مطالبه است. اما طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، تنها تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن)، عدم پرداخت می تواند منجر به مجازات حبس برای زوج شود، مشروط بر اینکه تمکن مالی او برای پرداخت این میزان اثبات شود. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، تنها توان مالی زوج ملاک است و عدم پرداخت آن جنبه کیفری (حبس) ندارد.

آیا سقف مهریه در سال 1404 تغییری کرده است؟

خیر، سقف قانونی برای تعیین اصل مهریه در سال ۱۴۰۴ تغییری نکرده و زوجین می توانند هر مقداری را توافق و ثبت کنند. اما شایعات و طرح هایی مبنی بر کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری (حبس) مهریه به ۱۴ سکه مطرح شده که هنوز به تصویب نهایی نرسیده اند.

اگر مرد هیچ اموالی نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را بگیرد؟

در صورتی که مرد هیچ اموالی برای توقیف نداشته باشد و توانایی مالی او برای پرداخت یکجای مهریه نیز اثبات نشود، او می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه کند. در این حالت، دادگاه مهریه را به صورت اقساطی (مثلاً پیش پرداخت و اقساط ماهانه) تعیین می کند که مرد موظف به پرداخت آن است. زن همچنان حق دریافت مهریه را دارد، اما نحوه پرداخت آن متفاوت خواهد بود.

آیا مهریه فوت شده به ورثه می رسد؟

بله، مهریه یک حق مالی است و با فوت زن، جزء ترکه او محسوب می شود. در این صورت، ورثه زن (همسر، فرزندان، پدر و مادر او) می توانند به نسبت سهم الارث خود، مطالبه مهریه را از مرد (یا از اموال او در صورت فوت مرد) پیگیری کنند.

آیا می توان پس از بخشیدن مهریه، پشیمان شد و آن را بازپس گرفت؟

این موضوع بستگی به نحوه و الفاظ استفاده شده در زمان بخشیدن مهریه دارد. اگر زن مهریه خود را «ابراء» کرده باشد، به معنای بری الذمه کردن مرد از پرداخت مهریه است و زن دیگر نمی تواند آن را بازپس گیرد. اما اگر به صورت «هبه» (بخشش) باشد، زن در صورتی که مال موهوبه (مهریه بخشیده شده) موجود باشد، می تواند با شرایطی خاص آن را رجوع کند. در این زمینه، مشاوره حقوقی تخصصی ضروری است.

مدت زمان پرداخت مهریه چقدر است؟

مدت زمان پرداخت مهریه بستگی به نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و وضعیت مالی مرد دارد. اگر مهریه عندالمطالبه باشد، زن هر زمان می تواند آن را طلب کند و مرد موظف به پرداخت فوری است، مگر اینکه اعسار او ثابت شود و مهریه قسط بندی گردد. در صورت قسط بندی، مدت زمان پرداخت به تعداد اقساط و زمان هر قسط بستگی دارد که ممکن است سال ها به طول انجامد.

آیا امکان تغییر اقساط مهریه پس از تعیین توسط دادگاه وجود دارد؟

بله، در صورتی که وضعیت مالی مرد به طور قابل توجهی تغییر کند (مثلاً درآمد او کاهش یابد یا افزایش یابد)، او می تواند با تقدیم دادخواست «تعدیل اقساط مهریه» از دادگاه درخواست کند که مبلغ یا تعداد اقساط را متناسب با وضعیت جدید او تعدیل نماید. این درخواست نیز نیاز به اثبات تغییر شرایط مالی دارد.

آیا برای ثبت مهریه جدید مالیات دریافت می شود؟

خیر، برای ثبت اصل مهریه در سند ازدواج، مالیاتی به طور مستقیم دریافت نمی شود. آنچه در برخی موارد با مالیات اشتباه گرفته می شود، نیم عشر اجرایی در صورت مطالبه مهریه از طریق مراجع قانونی یا مالیات بر نقل و انتقال دارایی در صورت انتقال ملک به عنوان مهریه است.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی جامع و شفاف مفهوم «سقف سکه برای مهریه» پرداخته شد. همان طور که مشخص گردید، در قوانین جاری کشور، هیچ سقف قانونی برای تعیین اصل مهریه در سند ازدواج وجود ندارد و زوجین می توانند هر میزان مهریه ای را توافق و ثبت کنند. این عدم محدودیت، به آن ها آزادی عمل می دهد تا بر اساس توافقات خود تصمیم بگیرند. با این حال، باید در نظر داشت که جنبه کیفری و ضمانت اجرایی مهریه دارای محدودیت است؛ به این صورت که تا ۱۱۰ سکه، عدم پرداخت می تواند منجر به حبس زوج شود، در حالی که برای مبالغ مازاد بر آن، تنها توان مالی مرد ملاک پرداخت قرار می گیرد و حبس اعمال نمی شود.

طرح های متعددی مانند قانون جدید مهریه ۱۴ سکه نیز در مجلس مطرح شده اند که هدفشان کاهش سقف مجازات حبس است، اما تا کنون هیچ یک از آن ها به تصویب نهایی نرسیده اند و صرفاً در مراحل بررسی قرار دارند. این موضوع حس نگرانی را در دل بسیاری از زوجین ایجاد کرده است و بسیاری با شنیدن شایعات، دچار سردرگمی می شوند. لازم است همواره به یاد داشته باشیم که قوانین مربوط به مهریه در حال پویایی و تغییر هستند و اطلاع رسانی صحیح در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

تجربه نشان می دهد که انتخاب مهریه، محاسبه آن به نرخ روز، و آگاهی از روش های مطالبه (از طریق اجرای ثبت یا دادگاه) و همچنین مفهوم اعسار و تقسیط، نکات کلیدی هستند که هر زوج باید پیش از ورود به زندگی مشترک و در طول آن، از آن ها مطلع باشد. آگاهی از حق حبس زوجه و همچنین شفاف سازی در مورد مالیات بر مهریه، می تواند به رفع بسیاری از ابهامات کمک کند و مانع از بروز مشکلات حقوقی و مالی ناخواسته در آینده شود.

به زوجین قویاً توصیه می شود که پیش از عقد و در صورت بروز هرگونه اختلاف در زمینه مهریه، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی وکلای مجرب در امور خانواده بهره مند شوند. قوانین پیچیدگی های خاص خود را دارند و یک تصمیم آگاهانه می تواند به پایداری زندگی مشترک و حفظ حقوق هر دو طرف کمک کند. پیگیری اخبار رسمی و دوری از شایعات، همواره بهترین راه برای به روز ماندن با تحولات قانونی است.