حق ثبت مهریه چیست؟

حق ثبت مهریه، وجهی است که هنگام ثبت رسمی نکاح و سند ازدواج در دفاتر رسمی (ازدواج) بابت ثبت مبلغ مهریه مندرج در سند، دریافت می شود. این مفهوم، به عنوان بخشی از طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه، در حال بررسی در مجلس شورای اسلامی است و هنوز به قانون قطعی تبدیل نشده است.

در فرهنگ ایرانی، مهریه همواره جایگاهی ویژه داشته است؛ از پشتوانه ای برای زن در ابتدای زندگی مشترک تا ابزاری برای تضمین حقوق او در مواجهه با چالش های احتمالی. با این حال، در سالیان اخیر، به دلیل افزایش چشمگیر مهریه های سنگین و به تبع آن، مشکلات ناشی از عدم توانایی مردان در پرداخت آن ها، شاهد معضلات اجتماعی و حقوقی متعددی بوده ایم. زندانی شدن شمار زیادی از مردان به دلیل مهریه، به یکی از دغدغه های اصلی جامعه و سیستم قضایی تبدیل شده است. در واکنش به این وضعیت، دولت و مجلس طرح هایی را برای ساماندهی و تعدیل این مسائل ارائه کرده اند که طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه یکی از مهم ترین آن هاست. این طرح، با هدف ایجاد شفافیت و کاهش دعاوی مرتبط با مهریه، مفهوم جدیدی به نام «حق ثبت مهریه» را معرفی می کند. این حق الثبت، که مبلغ آن بسته به میزان مهریه می تواند بسیار قابل توجه باشد، لازم است پیش از هرگونه توافق و اقدام برای ثبت ازدواج، مورد توجه دقیق زوجین قرار گیرد. در این مسیر، آگاهی از ابعاد گوناگون این طرح، از تعریف و نحوه محاسبه گرفته تا مسئولیت پرداخت و وضعیت حقوقی کنونی آن، می تواند چراغ راهی برای زوج های جوان و خانواده هایشان باشد.

حق ثبت مهریه چیست؟ تعریف جامع و ریشه های حقوقی

حق ثبت مهریه، همان طور که از نامش پیداست، وجهی است که هنگام ثبت رسمی نکاح و درج مبلغ مهریه در سند ازدواج، توسط دفاتر رسمی ازدواج دریافت می شود. این مفهوم نوظهور، بخشی از یک طرح جامع تر به نام طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه است که در پی ایجاد تغییراتی در قوانین مربوط به مهریه و نحوه وصول آن است.

جایگاه حقوقی حق الثبت

برای درک بهتر «حق ثبت مهریه»، ابتدا باید با مفهوم کلی «حق الثبت» در نظام حقوقی کشورمان آشنا شد. حق الثبت، در واقع هزینه ای است که بابت انجام خدمات ثبتی توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر تابعه آن، از جمله دفاتر اسناد رسمی و دفاتر ازدواج و طلاق، دریافت می شود. این حقوق و وجوه، عموماً بر چهار نوع هستند: حق الثبت، حق التحریر، مالیات و سایر وجوه قانونی. حق الثبت نیز خود شامل حق الثبت املاک، حق الثبت اسناد و حق الثبت موارد متفرقه است. «حق ثبت مهریه» در زیرمجموعه «حق الثبت اسناد» قرار می گیرد، زیرا سند ازدواج و مهریه مندرج در آن، یک سند رسمی محسوب می شود که ثبت آن مستلزم پرداخت این هزینه خواهد بود.

اهداف پشت پرده طرح حق ثبت مهریه

طرح حق ثبت مهریه، با چندین هدف اصلی مطرح شده است که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• جلوگیری از مهریه های بالا: با وضع هزینه ای متناسب با میزان مهریه، این طرح سعی دارد زوجین را به سمت تعیین مهریه های متعارف تر و واقع بینانه تر سوق دهد. امید بر این است که با افزایش بار مالی اولیه ناشی از ثبت مهریه های سنگین، تمایل به تعیین چنین مهریه هایی کاهش یابد.
• کاهش زندانیان مهریه: یکی از معضلات اصلی سالیان اخیر، حبس مردان به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه است. با کاهش مهریه های سنگین، انتظار می رود تعداد زندانیان مهریه نیز به مرور زمان کاهش یابد.
• شفافیت مالی: این طرح می تواند به شفافیت بیشتر در تعهدات مالی مربوط به ازدواج کمک کند و طرفین را از ابتدا با ابعاد مالی تصمیماتشان آشنا سازد.

دیدگاه موافقان و مخالفان طرح

مانند هر طرح قانونی دیگری، حق ثبت مهریه نیز با واکنش های متفاوتی از سوی گروه های مختلف مواجه شده است:

• موافقان: این گروه بر این باورند که طرح مذکور می تواند به کاهش آمار زندانیان و بهبود وضعیت اقتصادی زوجین در ابتدای زندگی مشترک کمک کند. آن ها معتقدند که مهریه های سنگین، نه تنها پشتوانه واقعی برای زنان نیستند، بلکه خود منشأ مشکلات عدیده می شوند. همچنین، با شفاف سازی هزینه ها، زوجین با دید بازتری وارد زندگی مشترک می شوند.
• مخالفان: در مقابل، برخی حقوقدانان و فعالان حقوق زنان استدلال می کنند که مهریه، در بسیاری از موارد، تنها ابزار حمایتی و اهرم حقوقی برای زنان در جامعه ایران است. آن ها نگرانند که تحمیل بار مالی اضافی در قالب حق ثبت، این ابزار حمایتی را تضعیف کرده و زنان را در موقعیت آسیب پذیرتری قرار دهد. این گروه همچنین، بر این عقیده هستند که مهریه صرفاً یک تعهد مالی نیست، بلکه بخشی از حقوق و کرامت زن محسوب می شود و نباید مشمول مالیات یا هزینه های ثبتی سنگین شود که موجب دلسردی و عدم تمایل به ثبت آن شود.

مفهوم حق ثبت مهریه برای اولین بار در سال های 1403 و 1404 در قالب طرح های قانونی مطرح شده است و پیش از آن، الزامی برای پرداخت چنین وجهی بابت ثبت مهریه وجود نداشت.

میزان و نحوه محاسبه حق ثبت مهریه در سال 1403/1404

یکی از مهم ترین بخش های این طرح، تعیین میزان و نحوه محاسبه حق ثبت مهریه است. این محاسبه بر اساس تعداد سکه تعیین شده به عنوان مهریه صورت می گیرد و دارای نرخ های پلکانی است. این نرخ ها، به منظور تشویق به تعیین مهریه های متعارف و جلوگیری از مهریه های نجومی، طراحی شده اند.

جدول نرخ ها بر اساس تعداد سکه (پیشنهادات طرح)

بر اساس آخرین پیشنهادات طرح، نرخ حق ثبت مهریه به شرح زیر است:

تعداد سکه بهار آزادی	نرخ حق ثبت
تا سقف 14 سکه	معاف از حق ثبت
از 14 تا 100 سکه	0.4 درصد (چهار دهم درصد) از ارزش کل سکه ها
از 100 تا 200 سکه	2 درصد از ارزش کل سکه ها
200 سکه به بالا	15 درصد از ارزش کل سکه ها

فرمول محاسبه دقیق

برای محاسبه دقیق مبلغ حق ثبت مهریه، می توان از فرمول زیر استفاده کرد:

(نرخ حق ثبت مربوطه × ارزش روز هر سکه × تعداد سکه) ÷ 100 = مبلغ حق ثبت مهریه

مثال کاربردی و گام به گام

برای روشن شدن نحوه محاسبه، یک مثال عملی را بررسی می کنیم:

فرض کنید زوجین بر سر مهریه 300 سکه بهار آزادی توافق کرده اند و ارزش روز هر سکه در زمان عقد 15 میلیون تومان است.

1. تعیین ارزش کل مهریه:
   • تعداد سکه: 300 سکه
   • ارزش هر سکه: 15,000,000 تومان
   • ارزش کل مهریه: 300 × 15,000,000 = 4,500,000,000 تومان (چهار میلیارد و پانصد میلیون تومان)
2. اعمال نرخ حق ثبت:
   • با توجه به جدول نرخ ها، مهریه 300 سکه در دسته 200 سکه به بالا قرار می گیرد.
   • نرخ حق ثبت برای این دسته: 15 درصد.
3. محاسبه مبلغ حق ثبت مهریه:
   • مبلغ حق ثبت: (15 × 4,500,000,000) ÷ 100 = 675,000,000 تومان (ششصد و هفتاد و پنج میلیون تومان)

در این مثال، مشاهده می شود که مبلغ حق ثبت مهریه برای 300 سکه، به تنهایی به 675 میلیون تومان می رسد که رقمی بسیار چشمگیر است. این موضوع نشان می دهد که تصمیم گیری درباره میزان مهریه، دیگر تنها یک توافق بین زوجین نیست، بلکه ابعاد مالی قابل توجهی در ابتدای زندگی مشترک پیدا کرده است.

نکته مهم: لازم است تاکید شود که ارزش سکه به صورت مداوم در حال تغییر است. بنابراین، زوجین باید در زمان اقدام برای عقد نکاح، حتماً نرخ روز سکه را استعلام کنند تا محاسبه ای دقیق از مبلغ حق ثبت مهریه خود داشته باشند. این نوسانات می تواند تاثیر قابل توجهی بر هزینه های ابتدایی زندگی مشترک داشته باشد.

نحوه پرداخت حق ثبت مهریه (چگونه و کجا)

پس از آگاهی از مفهوم و نحوه محاسبه حق ثبت مهریه، سوال مهم دیگر این است که این مبلغ چگونه و در کجا باید پرداخت شود. این فرآیند، برای اطمینان از شفافیت و سهولت پرداخت، پیش بینی شده است.

محل و روش پرداخت

پرداخت حق ثبت مهریه، همانند سایر حق الثبت های مربوط به اسناد رسمی، در دفاتر رسمی ازدواج صورت می گیرد. این دفاتر، به عنوان نهادهای مسئول ثبت عقد نکاح، امکانات لازم برای دریافت این وجه را فراهم می کنند.

روش پرداخت نیز مشابه سایر هزینه های ثبتی است: از طریق دستگاه های کارتخوان (POS) که در این دفاتر نصب شده اند. این شیوه، پرداخت را برای زوجین تسهیل می کند و نیاز به مراجعه به بانک یا انجام فرآیندهای پیچیده دیگر را از بین می برد.

آیا پرداخت اینترنتی ممکن است؟

در حال حاضر، امکان پرداخت اینترنتی حق ثبت مهریه وجود ندارد. تمامی فرآیند پرداخت باید به صورت حضوری و در محل دفترخانه ازدواج، همزمان با ثبت عقد نکاح و امضای سند ازدواج، انجام شود.

زمان پرداخت

حق ثبت مهریه، همزمان با ثبت عقد نکاح و مهریه در دفترخانه، از زوجین دریافت می شود. این بدان معناست که پیش از نهایی شدن فرآیند ثبت ازدواج و درج رسمی مهریه در سند، باید این هزینه پرداخت شده باشد.

مسئول پرداخت حق ثبت مهریه کیست؟ (مسئولیت قانونی و امکان توافق)

یکی دیگر از جنبه های مهم طرح حق ثبت مهریه، تعیین مسئولیت پرداخت این هزینه است. دانستن اینکه چه کسی باید این مبلغ را بپردازد، می تواند در برنامه ریزی مالی زوجین در آستانه ازدواج تاثیرگذار باشد.

حکم اولیه در طرح

بر اساس طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه، مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه به صورت مناصفه (50 درصد بر عهده زوج و 50 درصد بر عهده زوجه) تعیین شده است. این تقسیم بندی، با هدف تقسیم عادلانه بار مالی میان طرفین ازدواج پیشنهاد شده است.

امکان توافق طرفین

نکته حائز اهمیت این است که این تقسیم بندی 50-50، با توافق زوجین قابل تغییر است. به این معنا که زن و شوهر می توانند پیش از عقد، با یکدیگر توافق کنند که تمام مبلغ حق ثبت مهریه توسط یکی از طرفین (مثلاً فقط زوج) پرداخت شود. این توافق، باید به صورت روشن و صریح در دفترخانه ثبت شود تا از هرگونه ابهام یا اختلاف احتمالی در آینده جلوگیری کند. این انعطاف پذیری به زوجین اجازه می دهد تا بر اساس شرایط مالی و توافقات شخصی خود، مسئولیت پرداخت این هزینه را تعیین کنند.

قانون جدید حق ثبت مهریه و آخرین وضعیت تصویب

مفهوم «قانون جدید حق ثبت مهریه» که این روزها در محافل حقوقی و اجتماعی مطرح می شود، در واقع به همان «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» اشاره دارد. این طرح، نقطه عطفی در بحث مهریه در ایران محسوب می شود و تحولی مهم را نوید می دهد.

بازنگری بر وضعیت طرح

بسیار مهم است که بدانیم در حال حاضر، حق ثبت مهریه یک «طرح» است و نه یک «قانون» تصویب شده. این طرح در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی قرار دارد و هنوز مراحل قانونی نهایی برای تبدیل شدن به قانون را طی نکرده است. در نتیجه، آنچه تاکنون درباره حق ثبت مهریه گفته شده، بر اساس مفاد این طرح پیشنهادی است و ممکن است در فرآیند تصویب، تغییراتی در آن ایجاد شود.

فرآیند تصویب یک طرح قانونی

برای اینکه یک طرح به قانون تبدیل شود، لازم است مراحل مشخصی را طی کند:

1. تصویب در مجلس شورای اسلامی: طرح ابتدا باید در صحن علنی مجلس به رای گذاشته شود و اکثریت آرای نمایندگان را کسب کند.
2. تایید شورای نگهبان: پس از تصویب مجلس، طرح برای بررسی از منظر شرعی و قانونی به شورای نگهبان ارسال می شود. شورای نگهبان می تواند آن را تایید، رد یا با اعمال اصلاحاتی به مجلس بازگرداند.
3. ابلاغ: پس از تایید نهایی توسط شورای نگهبان، قانون برای اجرا به دولت ابلاغ می شود و پس از انتشار در روزنامه رسمی، لازم الاجرا خواهد شد.

تا زمانی که تمامی این مراحل طی نشود و طرح به تایید شورای نگهبان نرسد، نمی توان از آن به عنوان «قانون» یاد کرد.

آثار پس از تصویب

در صورت تصویب نهایی و تبدیل شدن این طرح به قانون، پیامدهای مهمی خواهد داشت:

• الزامی شدن برای تمامی دفاتر ازدواج: تمامی دفاتر رسمی ازدواج در سراسر کشور موظف به اجرای این قانون و دریافت حق ثبت مهریه بر اساس نرخ های مصوب خواهند بود.
• عواقب عدم رعایت: عدم رعایت این قانون توسط دفاتر یا زوجین، می تواند منجر به مسائل حقوقی و قانونی شود.
• افزایش امنیت حقوقی: این قانون با هدف شفاف سازی و جلوگیری از اختلافات آینده در مورد مهریه وضع شده است. در صورت عدم ثبت مهریه در زمان ازدواج، زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه، درخواست ثبت مهریه را ارائه دهد، اما این فرآیند ممکن است با پیچیدگی های بیشتری همراه باشد و عواقب خاص خود را داشته باشد. این قانون به افزایش امنیت حقوقی زنان و تسهیل اجرای تعهدات مالی مرتبط با مهریه کمک می کند.

مقایسه با وضعیت پیشین

پیش از مطرح شدن این طرح، هیچ الزامی برای پرداخت حق ثبت مهریه به این شکل وجود نداشت. تعیین و ثبت مهریه صرفاً بر اساس توافق زوجین و با پرداخت هزینه های معمول دفترخانه انجام می شد. این طرح، تغییر چشمگیری را در این رویه ایجاد خواهد کرد و ابعاد جدیدی به فرآیند ازدواج می بخشد که نیازمند آگاهی و آمادگی قبلی است.

تفاوت حق ثبت مهریه با مالیات بر مهریه

در کنار مفهوم «حق ثبت مهریه»، طرح دیگری نیز مطرح شده که به «مالیات بر مهریه» معروف است. ضروری است که این دو مفهوم را از یکدیگر تمایز دهیم، زیرا هر یک دارای ماهیت و هدف متفاوتی هستند، هرچند ممکن است هر دو به طور همزمان بار مالی بر دوش زوجین در ابتدای زندگی مشترک اضافه کنند.

مالیات بر مهریه (طرح 9 درصد)

مالیات بر مهریه، طرحی جداگانه است که در برخی پیشنهادات قانونی مطرح شده و بر اساس آن، 9 درصد از ارزش مهریه (با سقف مشخص) به عنوان مالیات دریافت می شود. این طرح، با هدف کسب درآمد برای دولت و شاید کنترل بیشتر بر مسائل مالی مرتبط با مهریه، مطرح شده است. این مالیات، یک بار مالی مستقیم بر ارزش مهریه است که باید توسط یکی از طرفین یا هر دو پرداخت شود.

شفاف سازی

نکته کلیدی این است که حق ثبت مهریه و مالیات بر مهریه دو مفهوم کاملاً جداگانه هستند. حتی در صورت تصویب هر دو طرح، زوجین ممکن است متحمل هر دو هزینه شوند؛ یعنی هم حق ثبت را بر اساس نرخ های پلکانی بپردازند و هم مالیات 9 درصدی را. این تمایز، اهمیت زیادی در محاسبه هزینه های کلی ازدواج دارد و باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.

به طور خلاصه، حق ثبت مهریه، یک هزینه ثبتی برای ثبت رسمی سند است، در حالی که مالیات بر مهریه، یک بار مالیاتی بر خود مبلغ مهریه محسوب می شود. در نظر گرفتن هر دو این موارد، می تواند در تصمیم گیری های اولیه زوجین برای تعیین مهریه و برنامه ریزی مالی آن ها نقش مهمی ایفا کند.

انتقادات احتمالی

طرح دریافت مالیات بر مهریه نیز، مانند حق ثبت مهریه، با انتقاداتی مواجه شده است. اصلی ترین نگرانی، افزایش بار مالی بر زوجین در ابتدای زندگی مشترک است. بسیاری معتقدند که تحمیل چنین هزینه هایی می تواند جوانان را از ازدواج دلسرد کند و به جای حل مشکلات موجود، خود عامل ایجاد مشکلات جدید شود. این طرح ها، در کنار هزینه های بالای ازدواج، می تواند فشار اقتصادی مضاعفی را بر دوش خانواده ها وارد کند و در نتیجه، نرخ ازدواج را تحت تاثیر قرار دهد.

سوالات متداول

حق ثبت مهریه دقیقاً چیست؟

حق ثبت مهریه، وجهی است که هنگام ثبت رسمی نکاح و درج مبلغ مهریه در سند ازدواج، توسط دفاتر رسمی ازدواج دریافت می شود. این هزینه، بخشی از طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه است و با هدف کنترل مهریه های سنگین و کاهش دعاوی مرتبط با آن مطرح شده است.

آیا حق ثبت مهریه در سال 1403/1404 به قانون تبدیل شده است؟

خیر، حق ثبت مهریه در سال 1403 و 1404 همچنان در مرحله طرح قرار دارد و در حال بررسی در مجلس شورای اسلامی است. این طرح هنوز به قانون قطعی تبدیل نشده و برای لازم الاجرا شدن باید مراحل تصویب در مجلس و تایید شورای نگهبان را طی کند.

چگونه می توانم مبلغ حق ثبت مهریه را برای مهریه خود محاسبه کنم؟

مبلغ حق ثبت مهریه بر اساس تعداد سکه و نرخ روز آن، به صورت پلکانی محاسبه می شود. تا 14 سکه معاف است. از 14 تا 100 سکه 0.4 درصد، از 100 تا 200 سکه 2 درصد و بالای 200 سکه 15 درصد از ارزش کل سکه ها به عنوان حق ثبت دریافت می شود. فرمول محاسبه: (نرخ حق ثبت مربوطه × ارزش روز هر سکه × تعداد سکه) ÷ 100.

آیا مالیات بر مهریه همزمان با حق ثبت مهریه دریافت می شود؟

حق ثبت مهریه و مالیات بر مهریه دو مفهوم جداگانه هستند. مالیات بر مهریه (طرح 9 درصدی) نیز یک طرح پیشنهادی است. در صورت تصویب هر دو طرح، زوجین ممکن است متحمل هر دو هزینه شوند.

چه کسی مسئول پرداخت حق ثبت مهریه است؟

بر اساس طرح پیشنهادی، مسئولیت پرداخت حق ثبت مهریه به صورت مناصفه (50 درصد بر عهده زوج و 50 درصد بر عهده زوجه) است. اما طرفین می توانند با توافق یکدیگر، این تقسیم بندی را تغییر دهند و توافق کنند که تمام مبلغ توسط یکی از طرفین پرداخت شود.

مهرالسنه در سال 1403/1404 چقدر تعیین شده است؟

مهرالسنه به میزان مهریه ای گفته می شود که بر اساس سنت نبوی تعیین می شود (124 سکه بهار آزادی). این مبلغ یک عدد ثابت است، اما ارزش ریالی آن همواره با نوسان ارزش سکه تغییر می کند. بنابراین، مهرالسنه در سال 1403/1404 نیز همان 124 سکه است که ارزش آن بر اساس نرخ روز سکه محاسبه خواهد شد.

مهریه های معنوی شامل چه مواردی می شوند و آیا مشمول حق ثبت هستند؟

مهریه های معنوی شامل تعهدات غیرمادی مانند آموزش قرآن، حفظ حرمت، سفر زیارتی و موارد مشابه هستند. این نوع مهریه ها به طور مستقیم ارزش مالی قابل محاسبه ندارند و معمولاً مشمول حق ثبت مهریه به معنای رایج که بر مبنای سکه یا اموال مادی است، نمی شوند، مگر اینکه در طرح جدید صراحتاً به آن ها اشاره شود.

شرایط کلی ثبت مهریه در دفترخانه چیست؟

شرایط ثبت مهریه شامل تعیین میزان مهریه با توافق زوجین، پرداخت هزینه های مربوط به ثبت سند ازدواج (از جمله حق ثبت مهریه در صورت تصویب طرح)، و ثبت رسمی تمامی جزئیات مهریه و شرایط پرداخت آن در سند ازدواج توسط دفترخانه است.

آیا عدم ثبت مهریه در زمان عقد عواقبی دارد؟

عدم ثبت مهریه در زمان عقد رسمی، می تواند حقوق زوجه را در آینده به چالش بکشد. اگرچه مهریه یک حق شرعی و قانونی است، اما ثبت رسمی آن در سند ازدواج، روند مطالبه و اثبات آن را در صورت بروز اختلاف، بسیار تسهیل می کند. عدم ثبت می تواند به پیچیدگی های حقوقی و نیاز به اثبات مهریه در مراجع قضایی منجر شود.

نتیجه گیری و جمع بندی

مفهوم حق ثبت مهریه، به عنوان بخش مهمی از طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه، نمایانگر تلاش های قانون گذار برای ساماندهی یکی از کهن ترین سنت های ازدواج در ایران است. هدف اصلی از این طرح، کاهش مهریه های سنگین، جلوگیری از افزایش زندانیان مهریه و ایجاد شفافیت مالی بیشتر در ابتدای زندگی مشترک است. این طرح، با معرفی نرخ های پلکانی حق ثبت بر اساس تعداد سکه، بار مالی قابل توجهی را به مهریه های بالا تحمیل می کند که این امر خود می تواند زوجین را به سمت تعیین مهریه های متعارف تر سوق دهد.

آنچه در این مسیر حیاتی است، آگاهی کامل زوجین و خانواده هایشان از تمامی ابعاد این طرح است. از نحوه محاسبه دقیق مبلغ حق ثبت و مسئولیت پرداخت آن گرفته تا تمایز آن با مالیات بر مهریه و وضعیت کنونی طرح در فرآیند تصویب. هر تصمیم گیری در خصوص مهریه، بدون در نظر گرفتن این جوانب، می تواند پیامدهای مالی و حقوقی پیش بینی نشده ای به دنبال داشته باشد.

در نهایت، با توجه به حساسیت موضوع و پیچیدگی های حقوقی آن، توصیه اکید می شود که زوجین پیش از هرگونه توافق و اقدام برای عقد نکاح، حتماً با وکلای متخصص و حقوقدانان خانواده مشورت کنند. دریافت اطلاعات دقیق و متناسب با شرایط خاص هر فرد، می تواند به آن ها کمک کند تا با دیدگاهی روشن تر و اطمینان خاطر بیشتری، قدم در مسیر زندگی مشترک بگذارند و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری نمایند. این مشاوره تخصصی، بهترین راهکار برای تضمین حقوق و آگاهی از تعهدات طرفین در برابر یکدیگر است.